• Архив за мая 2014

    Фото 11

    2014/05/11 // Ваш отзыв »

    Рубрика: Альбом 3

    Фото 10

    // Ваш отзыв »

    Рубрика: Альбом 3

    З ГЛЫБІНІ ТЫСЯЧАГОДДЗЯЎ

    // Ваш отзыв »

    Пе

    ршапачатковае засяленне тэрыторыі Заходняй Беларусі адбывалася ўздоўж берагоў Нёмана і Прыпяця ў самым канцы ледавіковай эпохі каля 40-30 тыс. да н.э. Рухаючыся за міграцыямі паўночных аленяў, тагачасныя людзі лёгка пераадольвалі слаба заселяныя водападзелы і траплялі на меншыя рэкі, такія як Рось. Менавіта  р. Рось з’яўляецца галоўным стрыжням вакол якога фарміравалася і засвойвалася чалавекам тэрыторыя сучаснага Ваўкавыскага раёна.

    Мяркуючы па знойдзеных матэрыялах Сярэдняе Пароссе было заселяна яшчэ ў фінальнапалеалітычны час (12-10 тыс. да н.э.). Першымі насельнікамі Ваўкавышчыны былі носьбіты лінгбійскай і арэнсбургскай культур, якія прывандравалі сюды з Павіслення. У наваколлі пас. Краснасельскі вядома не манш трох помнікаў гэтых культур. Ужо першыя насельнікі тутэйшых мясцінаў звярнулі ўвагу на вялізарныя запасы крамянёвай сыравіны. Аб гэтым сведчаць знаходкі побач з крамянёвымі вырабамі (наканечнікамі стрэлаў, скрабкоў, разцоў) шматлікіх адходаў крэмнеапрацоўкі – нуклеўсы і расшчэпленыя камяні.

    Каля 8 тыс. да н.э. на Панямонні распачынаецца сярэдні каменны перыяд – мезаліт., які працягваўся да канца 5 тыс. да н.э. У гэтую эпоху значна змяняюцца фізіка-геаграфічныя ўмовы пражывання чалавека. Паступова цяплея клімат, а пры канцы мезаліту робіцца вельмі спрыяльным, параўнальны да сёняшняга. Жывёльны і раслінны свет набываюць сучасны выгляд. Ваўкавышчына пакрываецца лясамі з перавагай шырокалістых дрэў. У зарасніках жыла лясная дзічына – ласі, алені, туры, зубры, дзікі. Багаты быў птушыны свет, а ў рэках – рыбны.

    Услед за першапраходцамі-арэнсбургцамі ў Панямонне трапляюць плямёны свідэрскай культуры. Яны з’яўляюцца тут дамінуючым элементам праз увесь фінальны палелаліт, а іх нашчадкі займалі гэтую тэрыторыю ў ранні перыяд наступнай мезалітычнай эпохі. Непасрэдна на Ваўкавышчыне носьбіты свідэрскай культуры прадстаўлены невыразна, аднак на суседніх тэрыторыях басейнаў Нёмана, Шчары і Ясельды вядомы паселішчы са шматлікім крамянёвым інвентаром.

    У сярэднім мезаліце левабярэжжа Панёмання займае насельніцтва яніславіцкай культуры (названае па характэрнаму пахаванню каля в. Яніславіцы ў Польшчы). з характэрным каменным інвентаром. Вырабы з крамяню былі ўжо больш дасканалыя і разнастайныя ў параўнанні з папярэднікамі. Насельніцтва карысталася не толькі звыклымі тыпамі прыладаў, але былі шырока распаўсюджаныя і новыя, у першую чаргу  састаўныя нажы, кінжалы і наканечнікі дзідаў. Бралася аснова з косткаў ў ёй рабіліся пазы, у якія замацоўваліся лёзы, скоадзеныя з завостранных рэтушшу дробных крамянёў геаметрычнай формы. Выкарыстоўваліся два тыпы наканечнікаў стрэлаў: лёгкія, прызначаныя на паляванне птушак і з большай забойнай сілай у выглядзе ланцэтападобных вастрыёў. Ужываліся ўжо і крамнёвыя сякеры, неабходная прылада ў жыцці пры лесе.

    Стаянка мезалітычнага перыяду на Ваўкавышчыне выяўлена каля в.Лічыцы. Помнік размешчаны на краі правабярэжнай тэрасы Росі, насупроць старыцы, узвышаецца над поплавам на 2 м. Сабраная пад час раскопак калекцыя крамянёвых прадметаў з Лічыцкай стаянкі складаецца са скрабкоў (27 экз.), ланцэтападобных вастрыёў (8 экз.), трапецый (4 экз.), разцоў (4 экз.), скобляў (5 экз.), нажоў (40 экз.), сякераў (8 экз.)   і шматлікіх загатовак (мікраразцы і нуклеуся).

    З пачатку 4 тыс. да н.э. насельнітцва Ваўкавышчыны ўступае ў наступную гістарычную эпоху – неаліт, альбо новы каменны век. У гэты час адбываюцца значныя зменны ў гаспадарцы і занятках, штодзённым жыцці і светапоглядзе жыхароў Беларускага Панямоння. Пераход ад мезалітычнай эпохі да неалітычнай прыпаў на кліматычны оптымум (6 тыс. год таму назад), найбольш спрыяльны развіццю расліннасці і жывёльнага свету. Напачатку неалітычнае наельнітцва  актывізуе заняткі паляваннем, рыбалоўствам і збіральніцтвам. У позненеалітычны час з’яўляюцца першыя  сляды земляробчай дзейнасці і жывелагадоўлі. Навацыі ў гаспадарцы вялі і да зменаў у матэрыяльнай культуры. Тагачаснае насельнітцва дасягае высокага ўзроўню ў апрацоўцы крэменю. З’яўляюцца падшліфаваныя каменныя сякеры, для высячкі лясоў і хмызнякоў, цяслы, якімі высякалі чоўны і іншае драўлянае начынне. Выраблялі вострыя нажы і серпападобныя прылады для жніва, разнастайныя праколькі, скраблкі і скоблі. Земляробства і жывёлагадоўля вялі да назапашвання багаццяў у вяглядзе прадуктаў, што ў сваю чаргу ўскладняла сацыяльныя адносіны. Адным са сведчанняў гэтага можна лічыць шырокае распаўсюджванне ў познім неаліце трохкутных крамянёвых наканечнікаў стрэлаў, якія становяцца асноўнай зброяй падчас вайны. Усё гэта патрабавала большай колькасці і больш якаснага крамянёвага матэрыялу, што прывяло да ўзнікнення новай з’явы як крэмнездабыўнага шахцёрства. І радзімай беларускага шахцёрства неабходна лічыць Ваўкавышчыну. Неалітычнае насельнітцва Ваўкавышчыны навучылася ляпіць керамічны посуд (гліняныя пасудзіны) для прыгатавання ежы на вогнішчах і больш доўгатэрміновага яе захоўвання. На стаянках можна знайсці фрагменты вострадонных гаршкоў з арнаментам, злепленных рукамі.

    Неаліт Ваўкавыскага края прадстаўлены помнікамі нёманскай культуры. Праўда колькасць насельніцтва  як і ў папярэднія часы была нешматлікай. Прынамсі пакуль што не знойдзены стаянкі з выразнымі культурнымі напластаваннямі і прадстаўнічымі калекцыямі крамнёвых вырабаў і керамікі. Сляды нёманскай культуры выяўлены на стаянках Гледнявічы І і ІІ, а таксама на стаянках Краснасельскі 4, 5, 7. У познім неаліце (другая палова 3 тыс. да н.э.) на Сярэдняе Пароссе пранікаюць носьбіты культуры шарападобных амфар, якія з’яўляюцца мігрантамі з тэрыторыі сучаснага Падляшша ў Польшчы. Знаходжанне шаравікоў тут было даўгачасовым. Пра гэта сведчыць могільнік на лінзе 2 каля Краснасельскага. Фрагменты керамікі культуры сустракаюцца і на суседніх стаянках. Носьбіты мясцовай, нёманскай культуры мабыць, вымушаны былі пацясніцца і ўступіць частку “жыццёвай прасторы” мабільным цэнтральнаеўрапейскім находнікам. У выніку ўзаемных кантактаў адбыліся значныя змены ў этнакультуры насельніцтва левабярэжжа Беларускага Панёмання.

    Трапіўшы на тэрыторыю Заходняй Беларусі, шарападобнікі прынеслі з сабой ўменне здабываць крэмень шахтавым спосабам, што да гэтага было невядома старажытнаму неалітычнаму насельніцтву. Характэрна, што ў мясцовасцях куды не дасягнулі носьбіты культуры шарападобных амфар не выяўлены горныя выпрацоўкі. Менавіта, са з’яўленнем на Росі шарападобнікаў трэба звязваць пачатак распрацоўкі мясцовых крэмняносных радовішчаў шахтавым спосабам. Дзякуючы гэтаму ў ваколіцах сучаснага пасёлку Краснасельскі ў познім неаліце і бронзавым часе сфарміраваўся ўнікальны археалагічны комплекс. Ён складецца з крэмнездабыўных шахтаў, крэмнеапрацоўчых майстэрняў, каля 10 стаянак, магільнікаў.

    Крэмнездабыўныя шахты выяўлены ў сярэднім цячэнні Росі ў ваколіцах населяных пунктаў Рось, Краснасельскі, Карпаўцы. У тоўшчах марэнных ледавіковых адкладаў заляган шмат крэйдавых адорвенняў. Шахтавыя выпрацоўкі пераважна размяшчаліся ў месцах канцэнтрацыі крамянёвых запасаў, дзе яны залягалі на невялікіх глыбінях. Так на адной крэйдавай лінзе каля Краснасельскага яны згрувашчваліся вялікімі групамі не менш як па 100 выпрацовак у кожнай. У месцах гарызантальнага залягання крэменю шахты маюць выгляд калодзежаў дыяметрам каля 1,5 м і глыбінёй у сярэднім 2-3 м. Часам шахтавыя калодзежы былі шчылінападобныя, выцягнутыя, размяшчаліся падпаралельнымі ланцужкамі, спалучаліся штрэкамі.

    Крэмнездабытчыкі паглыблялі шахтавы калодзеж да крэмненоснага пласта. Затым пачынаўся выбар канкрэцый па ходзе пласта шляхам распрацоўкі пароды ў бакі падбоямі даўжынёй каля 1 м. Паміж падбоямі скляпеністай формы заставаліся выступы цалікі, якія ахоўвалі выпрацоўкі ад абвалаў. Ведаючы размяшчэнне крамянёвых праслояў, старажытны шахцёр нярэдка паглыбляўся і да наступнага гарызонту сыравіны, дзе выпрацоўваўся ніжэйшы ярус падбояў-ніш. Для пошука ніжэйшых пластоў крэмяню выкопваліся вузкія калодзежы на дне выпрацовак. Побач са скапленнямі шахтаў, на іх перыферыі, калі запасы сыравіны выкліньваліся альбо змяншаліся, рабіліся пошукавыя шахты. Сценкі выпрацовак, асабліва ў нізе ствалоў, у падбоях і штрэках, іх скляпенні маюць мноства драпін і баразёнак, якія засталіся ад востраканечных капальных прылад, з дапамогай якіх старажытныя шахцёры здабывалі сыравіну. Нізы шахтавых калодзежаў прыкметна затаптаныя нагамі. Таксама і вузкія месцы шахтаў, вусці падбояў і штрэкаў загладжаныя вопраткай капальнікаў. Часам на сценах маюцца сляды закуранасці. У шахты пранікалі з дапамогай сукаватых ствалоў дрэў.

    Пад час археалагічных даследаванняў у шахтах і побач з імі знойдзена даволі шмат капальных шахцёрскіх інструментаў. Найбольш распаўсюджанымі былі кіркападобныя прылады, якія атрымліваліся пры расчляненні аленевых рагоў, калі рукаяткай служыў фрагмент ствала рага, а рабочай кіркавай часткай быў адростак, звычайна наўскос завостраны на канцы. Іншы тып кірак атрымліваўся з самай кроны рога. У ёй адсякаліся лішнія адросткі і пакідалі два буйнейшыя, якія завастраліся наўскос і служылі ўзаемазаменна рукаяткай альбо рабочым лязом. У вузкіх ўчастках выпрацовак, дзе было цесна ўжываліся інструменты колючага характару – капачы. Яны ўбіваліся ў пароду колючым рухам рукі альбо заганяліся ударнымі спецыяльнымі прыстасаваннямі.

    Самая першапачатковая апрацоўка крамянёвай сыравіны адбывалася ўжо ў шахце. Каб не выцягваць наверх лішні цяжар, з вялікіх жаўлакоў адбіваліся непатрэбныя выступы. Выцягнутая з шахтаў крамянёвая сыравіна трапляла ў крэмнеапрацоўчыя майстэрні. Яны размяшчаліся побач з вусцямі шахтаў, у паўзасыпаных выпрацовак, каля вялікіх камянёў. У такіх мясцінах зараз залягаюць суцэльныя пласты адшчэпаў і абломкаў крэменю, а таксама мноства незакончаных і кінутых сапсаваных нарыхтовак сякер. Зрэдка сустракаюцца больш-менш гатовыя сякеры, а таксама іншыя крамянёвыя вырабы – нажы, скрабкі, адбойнікі і нуклеусы. Наяўнасць некалькіх соцен нарыхтовак сякер самай розанй ступені гатоўнасці, стандартнасць іх памераў і формы яскрава сведчаць пра тое, што на базе Краснасельскіх шахтаў працавалі спецыялізаваныя майстэрні па вырабу менавіта сякер, вельмі неабходных пры інтэнсіўным развяцці земляробства. У далейшым сякеры і іх нарыхтоўкі шляхам абмену распаўсюджваліся па суседніх раёнах Панямоння і далей.

    На лінзе 2 на паўднёвы захад ад Краснасельскага найбольш інтэнсіўна крэмнездабыча разгарнулася ў бронзавым часе. Да раннебронзавага часу адносіцца пахаванне шахцёра ў выпрацоўцы на цэнтральным участку лінзы 2, выяўленае летам 1962 г. пад час распрацоўкі крэйды. Касцяк знаходзіўся на дне шахты ў невялікім пашырэнні вертыкальнага калодзежа на глыбіні прыкладна 3-5 м. Ён ляжаў паўсагнуты на правым баку, арыентаваны галавой на поўдзень. Разам з нябожчыкам ляжала касцяная іголка для сжывання скураў, каля ног з заходняга боку стаяў гаршчок. Гаршчок быў ляпны, шэры, унізе трохі закураны, мае плоскае дно, плаўна выступаючае брушка і звужаную шэйку. Падобны посуд з’яўляецца на мяжы 3-2 тыс. да н.э., гэтым часам магчыма і датаваць пахаванне. Антрапалагічнае вывучэнне касцяка з шахтавага пахавання паказала, што нябожчык памёр ва ўзросце 35-40 гадоў і меў даволі аскетычнае аблічча. Жыхар з берагоў Росі меў сярэднія падоўжаны і высотны памеры чэрапа і малы папярэчны памер. Твар быў сярэднешырокі і сярэдневысокі, злёгку сплошчаны ў верхняй частцы пры значным выступанні насавых костак. Пры гэтым нос быў сярэднешырокі, арбіты вачніц вузкія. Прыкметна, што сківіца крыху выступала з прыкусам. Гэта надавала мужчыне сваеасаблівы выраз твару.

    Культуру шнуравой керамікі ў сярэдзіне 2-га тыс. да н.э. змяніла тшцінецкая культура. Яе носьбіты, якія актыўна займаліся земляробствам, пранікалі на тэрыторыю Ваўкавыскага раёна з поўдня, з басейна Прыпяці. Характэрныя фрагменты тшцінецкіх пасудзінаў  з патоўшчаным і скошаным вонкі брыжом спарадычна сустракаюцца на шэрагу першабытных паселішчаў Паросся – Лічыцы, Красельск 4, 5, 7. Аднак археалагічны матэрыял дазваляе сцвярджаць, што тут працягвалі існаваць і нейкія групы аўтахтоннага насельнітцва. У канцы бронзавага часу ў басейне ракі жыхары пачынаюць карыстацца пласкадонным посудам з заштрыхаванымі паверхнямі.

    З другой чвэрці І тыс. да н.э., з пачатку жалезнага веку, крэмень на Беларусі паступова быў выцяснуты жалезам. У гэты час спынілася горназдабыўная справа на Сярэднім Пароссі.

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    КАМЕННЫ ХРАМ

    // Ваш отзыв »

    Як вядома, у ХІІ ст. у Панямонні, склалася свая гродзенская архітэктурная школа. Яе характэрнай рысай была вялікая колькасць сваеасаблівых тэхнічных прыёмаў. Адным з помнікаў гэтай школы з’яўляецца храм на ваўкавыскім Замчышчы. Фундамент храма быў адкрыты ў 1956 г. У 1959 г. П.А.Рапапорт, вывучыўшы фундаменты ваўкавыскай царквы адзначыў яе назвычайную блізкасць да Ніжняй царквы ў Гродне. Гэтая блізкасць адзначаецца ў асаблівасцях планавай схемы: і Ніжняя царква ў Гродне, і ваўкавыская маюць з усходняга боку не тры, а толькі адну апсіду; і гродзенская, і ваўкавыская царква маюць асіметрычную кампазіцыю – падкупальны квадрат у іх ссунуты крыху на захад.

    Характар дэкору ваўкавыскай і гродзенскай цэркваў таксама супадае. Знойдзеныя на Замчышчы вялікія камяні з адшліфаванымі бакамі павінны былі стаць элементамі ўбранства пабудовы. П.А.Рапапорт адзначае таксама, што і гродзенская, і ваўкавыская цэрквы арыентаваны па старанах свету, што для праваслаўных рускіх храмаў з’ява даволі рэдкая. Сценная цэгла таксама па памерах аднолькавая з гродзенскай, і на цэгле ёсць рэльефныя адбіткі.

    Усё гэта дало магчымасць П.А.Рапапорту сцвярджаць, што ваўкавыская царква была закладзена ў першай палове або ў сярэдзіне ХІІ ст.

    Што адрознівала ваўкавыскую царкву ад гродзенскай, дык гэта большыя памеры і іншыя прапорцыі плана: памеры царквы прыкладна 16 х 20 м, у паўднёва-заходнім рагу царквы была вежа.

    Дадаткова ваўкавыскі храм вывучаў у 1966 г. М.К.Каргер. Ён ажыццявіў раскопкі па знешнім і унутраным перыметры пабудовы. Ваўкавыскі храм не быў пабудаваны, быў закладзены толькі фундамент. Фундамент глыбінёй ад 1 м і больш запоўнены камянямі, уложанымі без бетону. Назіраюцца некаторыя асаблівасці ў памерах падмурка сцен храма: шырыня яго паўночнай і усходняй сцен роўная 1,5 м, а заходняй і паўднёвай – да 1,8 – 1,9 м. Цікава тое, што паралельна падмуркам паўночнай і паўднёвай сцен закладзены больш вузкія палоскі, што, па меркаванні Каргера, было выклікана нейкай неабходнасцю канструкцыйнай папраўкі.

    Як і ўвесь храм, фундаменты слупоў царквы захаваліся неаднолькава. Калі ўсходняя пара слупоў, якая ўяўляе сабой заходнюю частку фундамента паўкружжа апсіды, добра захавала сваю форму крыжа, то з 4 падкупальных слупоў гэтую форму захаваў толькі фундамент паўночна-усходняга слупа. Горш захавалася аснова паўднёва-усходняга слупа і зусім дрэнна – заходняя пара слупоў. М.К.Каргер не адмаўляе магчымасці збліжэння плана ваўкавыскага храма і гродзенскага, аднак лічыць, што аб прыналежнасці ваўкавыскага храма да гродзенскай архітэктурнай школы сведчыць не столькі план, колькі характэрныя асаблівасці будаўнічай тэхнікі.

    Адной з характэрных рысаў будаўніцтва гродзенскай школы з’яўляюцца ўпрыгожванні фасадаў пабудоў рознакаляровамі камянямі-устаўкамі і маёлікавымі пліткамі. Пад час раскопак у Ваўкавыску знойдзена больш 30 узораў такіх камянёў. Колеры самыя розныя, памеры камянёў: даўжыня – ад 0,35 да 0,95 м, шырыня – ад 0,2 да 0,9 м, таўшчыня – ад 0,15 да 0,6 м. У 1958 г. знодзены камень цёмна-шэрага колеру, які вылучаецца спосабам апрацоўкі і памерамі (1,2 х 0,75 х 0,45 м). У адрозненні ад іншых камянёў, маючых адпаліраваны толькі па адным баку, пярэдні або верхні бок гэтага каменя быў адшліфаваны на 3 грам.

    Каля падмурка царквы Я.Г.Звяругам, П.А.Рапапортам было знойдзена даволі шмат плінфаў, складзеных радамі ў парадку, часцей на кант. Зроблены яны з мясцовай сыравіны, якая была знойдзена ля падножжа Шведскай гары і Замчышча. Большасць плінфы высокай якасці, мае добры абпал і роўны чырвоны колер. Аднак ёсць шэраг плінфаў з пэўнымі недахопамі, трапляюцца з няроўным абпалам, з шэравата-фіялетавай сярэдзінай, і плінфы “муаравай” структуры з жоўта-чырвонымі або жоўта-зялёна-чорнымі слаямі гліны. Знойдзеная на ваўкавыскім Замчышчы плінфа прадстаўлена некалькімі тыпамі:

    1. Звычайная для кладкі сцен.
    2. Лякальная і фасонная са скошанымі кароткімі бакамі, з скругленымі вугламі, з паўкруглым кароткім бокам.

    Пераважае плінфа сярэдніх памераў: 27,5 – 28,5 х 16,5 х 4,0 – 4,5 см. Такой плінфы найбольш. Па сваіх памерах ваўкавыская прамавугольная плінфа характэрна для ХІІ ст. і вельмі блізкая да плінфы Каложскай царквы ў Гродне.

    Памеры трапецыяпадобнай плінфы з раскопак наступныя: даўжыня ў аснове – 27,0 – 30,0 см і 14,2 – 17,0 см, шырыня – 15,5 – 17,8 см, таўшчыня – 4,0 – 4,5 см. Такая плінфа знойдзена пры раскопках Ніжняй царквы і Каложы ў Гродне.

    Плінфа ваўкавыскага храма з закругленым вуглом мае наступныя памеры: даўжыня – 26,5 – 29,0, шырыня – 14,5 – 16,5 см, таўшчыня – 4,0 – 4,8 см.

    На многіх ваўкавыскіх плінфах ёсць рэльефныя адзнакі. Яны выпуклыя і размешчаны на тарцы. Сярод 108 знакаў Я.Г.Звяруга вызначае наступныя групы:

    1. Адзнакі ў выглядзе крыжа з пашыранымі канцамі:
    2. У выглядзе касога крыжа або літары “Х”;
    3. У выглядзе двузубца і трохзубца;
    4. У выглядзе зігзагаў і хвалістых ліній (літара “М”);
    5. Складаныя знакі: напоўны квадрат з закругленымі вугламі і дыяганаллю.

    Аднак усё ж большасць ваўкавыскай плінфы знакаў не мае. На некаторых плінфах ваўкавыскага храма ёсць графіці. Ёсць плінфы з прамымі лініямі, праведзенымі па дыяганалі з перасякаючымі іх гарызантальнымі і вертыкальнымі лініямі. На некаторых плінфах адлюстраваны канцэнтрычныя паўакружнасці, падзеленыя дзвюма хордамі.

    Акрамя вялікай колькасці пліны і дэкаратыўных камянёў на Замчышчы ў Ваўкавыску знойдзены запасы вапны (20 – 25 м на паўночны захад ад фундамента храма). Плошча запасаў складае 30 кв.м, а таўшчыня 1 м.

    Як бачым, зямля Ваўкавыская не адкрыла яшчэ да канца ўсіх сваіх таямніц, якія яна захоўвала на працягу папярэдніх стагоддзяў. Таму тэма ваўкавыскіх знаходак, напэўна, яшчэ не раз будзе вывучацца археолагамі Беларусі.

     

    Сяргей Грэсь

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    Старажытны Ваўкавыск.

    // Ваш отзыв »

    Ваўкавыск – адзін з найбольш старажытных гарадоў Беларусі і, напэўна, самы старажытны горад Беларускага Панямоння. Аднак, на жаль, пісьмовыя крыніцы аб нашым горадзе адсутнічаюць, напэўна, адсутнасць абумоўлена аддаленасцю горада ад цэнтраў Старажытнай Русі. Таму помнікі матэрыяльнай культуры з’яўдяюцца адзінай крыніцай, якая дазваляе вывучаць гісторыю ўзнікнення і развіцця горада.

    Больш за сотню год старажытная гісторыя Ваўкавыска звязваецца з Шведскай гарой. Яе вышыня вагаецца ў межах ад 28 да 32,5 м. На захад ад Шведскай гары знаходзіцца другое ўзвышша – Замчышча. Па вышыні Замчышча меншае за Шведскую гару, аднак пераўзыходзіць яе па іншых памерах. Астатняе азвышша археалагічнага комплексу – Муравельнік – знаходзіцца ў 0,5 км на ўсход ад Шведскай гары.

    Пачатак археалагічнага вывучэння горада паклаў у 1925 г. Ю.Ядкоўскі. Культурны пласт Шведскай гары і Замчышча быў прарэзаны трашэяй метровай шырыні. У даследаваннях 1925 г. прымаў удзел Г.І.Пех, ён жа ў 1948 г. правёў самастойна невялікія раскопкі на Замчышчы (культурны пласт ускрыты на плошчы 32 кв.м).

    Сістэматычнае вывучэнне археалагічных помнікаў Ваўкавыска пачалося ў пасляваенныя гады. У 1954 г. В.Р.Тарасенка даследаваў 288 кв.м культурнага пласта Шведскай гары, у 1955 – 1956 гг. – 1348 кв.м на Замчышчы. У 1958 г. раскопкі на Замчышчы (96 кв.м) працягваў Г.І.Пех. У 1959 г. П.А.Рапапорт абследаваў гарадзішча Муравельнік, зачысціў прарэзку вала і фундамента храма на Замчышчы. Найбольш шырокія раскопачныя работы праводзіў Я.Г.Звяруга ў 1965 –71 гг. Культурны пласт быў ускрыты на плошчы 1996 кв.м: на Шведскай гары – 252 кв.м, на Замчышчы – 720 кв.м, на Муравельніку – 1024 кв.м. За ўсе гады раскопак даследчыкамі ўскрыта плошча больш за 3800 кв.м. Вынікі раскопак і даследаванняў сабраны і апублікаваны ў працы Я.Г.Звяругі “Древній Волковыск”

    Сярод здабытых раскопкамі матэрыялаў ёсць знаходкі (каменныя і жалезныя прылады, кераміка), якія дазваляюць дапускаць існаванне паселішчаў адразу на абодвух ваўкавыскіх узвышшах. Спачатку гэта былі неўмацаваныя паселішчы, якія праіснавалі недоўга і былі знішчаны.

    Мяркуючы па дадзеных археалагічных даследаванняў, паселішча на Шведскай гары ўзнікла ў сярэдзіне або ў другой палове Х ст. Першапачаткова яно не было ўмацавана земляным абарончым валам. У канцы Х ст. па ўсім пярымятры пляцоўкі быў насыпаны магутны абарончы вал. Яго вышыня з боку поля дасягала 7 м, з процілеглага – перавышала 5 м. З канца Х ст. Ваўкавыск становіцца ваеннай крэпасцю на славяна-балцкім памежжы. Гэта ўскосна падцвярджаюць знаходкі ўзбраення воіна і рыштунку баявога каня. Сярод іх даволі каштоўныя рэчы, якія магла сабе дазволіць толькі феадальная знаць Гарнізон крэпасці складаўся з воінаў-дружыннікаў і жыхароў паселішча.

    В.Р.Тарасенка выдзяляў пабудовы двух тыпаў: паўсямлянкі слуповай канструкцыі і наземныя хаты. У 1965 г. на Шведскай гары былі знойдзены рэшткі некалькіх наземных зрубаў. Даўжыня зруба – каля 4 м, шырыня – 3,5 м. Печ знаходзілася ў паўднёва-усходнім куце. У 1967 г. у выніку раскопак на Замчышчы былі знойдзены рэшткі сямі паўзямляначных пабудоў. Самая вялікая паўзямлянка мела даўжыню 5,6 м, шырыню – 3,2 м. У мацярык яна заглыблена на 0,85 – 1 м. Арыентавана з паўнёвага захаду на паўночны ўсход. Уваход з паўднёвага захаду, дзе захаваліся дзве прыступкі. У паўднёва-усходнім куце знаходілася печ, ад якой захаваўся толькі развал камянёў.

    Знойдзеныя ў развалах жытлаў і за іх межамі прадметы сведчаць аб тым, што жыхары паселішча разам з сельскагаспадарчай працай і хатнімі промысламі займаліся апрацоўкай жалеза і каляровых металаў. Вялікая колькасць жалезных шлакаў і абломкаў крыц знойдзена пры раскопках на Замчышчы. Там жа знойдзены рэшткі гліняных соплаў ад мяхоў. Рэштак домніц на гарадзішчах няма, але яны знойдзены ў паўночна-усходняй частцы падножжа Шведскай гары.

    Як ужо адзначалася, матэрыялы першапачатковага паселішча на Шведскай гары і Замчышчы пераканаўча сведчаць аб тым, што тут існавала свая металургія і працоўка жалеза і каляровых металаў. З ператварэннем неўмацаванага пасада ў вакольны горад ювелірная справа становіцца адной з вядучых галінаў рамяства. Аб гэтым сведчаць шматлікія прылады працы і інструменты ювеліраў, запасы сыравіны і адходы вытворчасці, загатоўкі вырабаў і гатовая прадукцы.

    Разам з літымі ваўкавыскія ювеліры выраблялі каваныя рэчы. Ім был вядома тэхніка чаканкі, прыёмы вытворчасці вырабаў з дапамогай сплаваў медзі з волавам, цынкам, свінцом у розных прапорцыях. Каляровыя і асабліва высокародныя металы выкарыстоўваліся перш за ўсё для вырабу прадметаў убору і упрыгожанняў. Напэўна, пачынаючы з ХІІ ст. ваўкавыскія ювеліры пачынаюць працаваць з золатам. У сувязі з гэтым цікава яшчэ адна знаходка – злітак срэбра ў выглядзе грыўны. Яго даўжыня 10 см, шырыня – 1,3 см, таўшчыня 1,1 см, вага 69,55 г.

    Ювелірная справа ў Ваўкавыску была даволі добра развітай, вырабляліся розныя віды упрыгожанняў. Сыравінай для атрымання жалеза на тэрыторыі Беларусі была балотная руда. Выплаўка і апрацоўка жалеза ў Х – ХІ стст. адбывалася на неўмацаваным тады яшчэ пасадзе. Значная колькасць жалезных шлакаў і абломкаў крыц знойдзена пры раскопках на Замчышчы. Некаторая колькасць шлакаў была сабрана на Шведскай гары і Муравельніку. Акрамя шлакаў і крыц на Замчышчы знойдзены абломкі гліняных соплаў ад мяхоў. Слядоў домніц на гарадзішчах няма. Рэшткі разбураных домніц у 1953 г. былі знойдзены Г.І.Пехам каля паўночна-усходняга падножжа Шведскай гары.

    Падчас раскопак Ваўкавыска знойдзена вялікая колькасць (звыш 3800) прадметаў з жалеза і сталі. Большасць з іх, безумоўна, зроблена ваўкавыскімі кавалямі, аднак кавальска-слясарнага рыштунку знойдзена вельмі мала: чатыры барадкі, сем невялікіх зубіл. Месцазнаходжанне кузняў ХІІ – ХІІІ стст. дакладна невядома.

    Пачынаючы з ХІ ст., апрацоўка косці займала значнае месца сярод рамёстваў старажытнага Ваўкавыска. Найбольшае развіццё кастарэзная справа атрымала ў другой палове ХІІ – ХІІІ стст Па колькасці вырабаў з косці, па іх рознапланасці ні адзін горад Беларусі не можа параўнацца з Ваўкавыскам. Акрамя таго, яны вылучаюцца высокім мастацкім узроўнем.

    У склад інстументарыя кастарэза ўваходзілі нож і шыла. Шырока прадстаўлены сярод касцяных вырабаў грабяні. Сярод іх ёсць розныя па якасці, ад зусім простых да інсруставаных, аздобленых рознымі ўзорамі, часам з каштоўнымі камянямі. Сярод мясцовых касцяных вырабаў ёсць рэчы, якія па сваіх мастацкіх якасцях, майстэрству апрацоўкі не маюць роўных на Беларусі. Да такіх адносяцца капавушкі, знойдзеныя на Замчышчы ў слаі ХІІ ст. (верхняя частка прадмета мае шарападобнае пашырэнне з дзіркай для падвешвання. Ніжэй ідуць тры валіка, затым два арнаментальных паяскі з касых слупкоў, потым зноў тры валіка, у канцы гладкі стрыжанёк з невялікай выцягнутай лыжачкай).

    Апрацоўку камяню ў рускіх гарадах ХІ – ХІІІ стст. Б.А.Рыбакоў падзяляе на два раздзелы: першы – работа з вялікімі блокамі і плітамі, другі – дробная ювелірная работа. Асаблівае развіццё апрацоўка камяню набыла ў Ваўкавыску ў ХІІ ст., у сувязі з пачаткам будаўніцтва храма на Замчышчы. Сярод прадметаў, выраб якіх вымагаў дасканалай работы, можна назваць каменныя пацеркі і крыжыкі.

    Бурштын у матэрыялах раскопак прадстаўлены прывескамі – крыжыкамі, пацеркамі і пярсцёнкамі. Разам з гатовымі бурштынавымі вырабамі ў Ваўкавыску неаднаразова сустракаюцца кавалік неапрацаванага бурштыну. У адным выпадку дваццаць кавалкаў неапрацаванага бурштыну знойдзена разам. Усе гэтыя знаходкі могуць сведчыць аб адным: апрацоўка бурштыну ў горадзе знаходзілася на даволі высокім узроўні і насіла характар мясцовай.

    Найбольш масавым археалагічным матэрыялам у Ваўкавыску з’яўляецца кераміка. За ўсе гады раскопак тут было знойдзена 67 тыс.фрагментаў. Сапраўды ацалелых экзэмпляраў было знойдзена толькі 36, астатні матэрыял – гэта россып асобных чарапкоў. Амаль уся кераміка была выраблена тут, на месцы, аднак сустракюцца вырабы, завезеныя з-за межаў горада, частка з сельскіх ганчарных промыслаў, частка з іншых мясцовасцяў.

    Сярод ваўкавыскіх рамеснікаў ХІ – ХІІ стст. сустракаюцца цагельнікі-плінфаробы, прадукцыя якіх ішла на будаўніцтва храма на Замчышчы. Выраблена плінфа з мясцовай гліны і мае высокую якасць, што ўскосна можа сведчыць аб высокім узроўні гэтай галіны рамеснай вытворчасці.

    Аб развіцці ў Ваўкавыску такіх галін гарадскога рамяства і дамашніх промыслаў, як выраб скуры, шавецкая справа, прадзіва, ткацтва, пашыў вопраткі, можна, на жаль, сказаць вельмі мала, паколькі культурны пласт горада амаль не захоўвае арганічных рэчываў. Таму вывучаць развіццё тут гэтых відаў рамяства вельмі цяжка.

    Паступова да пачатку ХІІ ст. змяняецца характар знаходак на Ваўкавыскіх узвышшах. Рамяство да гэтага часу дасягае большай дасканаласці. Пачалося актыўнае прымяненне ліцейных формаў для атрымання больш дасканалых упрыгожанняў. Так, у 1954 г. на Шведскай гары знойдзена ліцейная форма для вырабу крыжыкаў з пашыранымі і скругленымі канцамі. Другая форма, знойдзеная там жа, служыла для вырабу невялікіх манетападобных прывесак. Акрамя ліцейных формаў у выніку раскопак былі знойдзены спецыяльныя пасудзіны для плаўкі каляровых металаў – тыгелі.

    Ваўкавыскія знаходкі адрозніваліся высокім мастацкім густам. У першую чаргу гэта тычыцца шахматных фігур (ладдзя і пешка). Абедзьве знаходкі зроблены з косці і маюць вельмі вялікае падабенства з аналагічнымі знаходкамі ў Гродне. Напэўна, гэтыя фігуры з аднаго шахматнага набору, таму што знойдзены ў адным і тым жа культурным слоі. Акрамя па-мастацку вырабленых фігурак у Ваўкавыску знойдзены стылізаваныя шахматы. Напрыклад, добра адпаліраваная касцяная лодачка з фігурным выразам у верхняй частцы, знойдзеная на Шведскай гары у слаі ХІІ ст.

    Раскопкі ў Ваўкавыску ўстанаўліваюць сувязь гараджан з сельскай гаспадаркай: знойдзены земляробчыя прылады працы і зерне розных сельскагаспадарчых культур, прадметы сельскагаспадарчага ўжытку і шкілеты хатніх жывел. У слаях ХІ ст. знойдзена зерне жыта, мяккай пшаніцы, ячмяню, полбы, аўсу, проса, гароху. Зерне жыта складае каля 89% ад усяго знойдзенага. Ужо гэта можа сведчыць, што наваколлі Ваўкавыска былі раёнам развітага земляробства. У ХІІ ст. пераважаючая роля жыта становіцца яшчэ больш знайчнай (да 95%). Археалагічныя знаходкі пацвярджаюць той факт, што земляробства ў нашым рэгіёне было высокаразвітым на той час. У культурных напластаваннях Ваўкавыска знойдзены сашнікі, сякеры, сярпы, акантоўка лапаты і іншыя рэчы. Таксама развівалася садаводства і агародніцтва. Пры раскопках на Шведскай гары знойдзена вельмі шмат костак дзікіх жывёл. З ліку паляўнічых жывёл найбольш часта сустракаюцца тыя, на якіх палявалі дзеля мяса – зубр, лось, кабан, казуля. Довадам таго, што ваўкавыскія жыхары займаліся паляваннем, з’яўляецца паляўнічая зброя. Для палявання выкарыстоўваліся касцяныя наканечнікі стрэл. Некаторыя з іх былі тупыя. Такія стрэлы забівалі жывёлу, не псуючы яе шкуру. Знойдзеныя ў Ваўкавыску наканечнікі стрэл могуць быць аднесены як да баявых, так і да паляўнічых.

    Напэўна, хрысціянізацыя Ваўкавышчыны пачынаецца з другой паловы ХІ ст. Аб гэтым сведчыць абраз, які быў знойдзены тут, які датуецца другой паловай ХІ ст. Некаторыя знаходкі сведчаць аб захаванні сярод гараджан перажыткаў язычніцтва. Гэтую думку пацвярджаюць амулеты-змеевікі. Як у іншых рэгіёнах, хрышчэнне не было аднаразовым актам, а расцягнулася на многа дзесяцігоддзяў. Хрышчэнне першапачаткова адбывалася ў гарадах, а затым пераходзіла ў вёскі.

    У 50-я гады ХІІІ ст. праваслаўе прыняў Войшалк, якому належаў Ваўкавыск. Аб прыняцці хрысціянства ў горадзе гаворыць той факт, што Ваўкавыск быў у складзе Тураўскай епархіі. Распаўсюджанне хрысціянства садзейнічала развіццю пісьменнасці. Сярод ваўкавыскіх знаходак асаблівае месца займаюць спецыяльныя пісьмовыя прылады, так званыя пісалы, або сцілі. За ўсе гады раскопак Ваўкавыска знойдзена 12 пісал. Усе яны маюць выгляд завостранага стрыжня з лапатачкай на процілеглым канцы. Вастрыём стрыжня пісалі на бяросце або на спецыяльна навошчанай дошцы, а лапатачкай разгладжвалі слой воску. З 12 знойдзеных у Ваўкавыску пісал 9 зроблены з жалеза, 3 – з бронзы і іншых сплаваў. Сярод знойдзеных прадметаў выдзяляецца прасліва. Яно вытачана з ружовага шыферу, на верхняй частцы збоку ёсць надпіс з 13 літар: “ГО ПОМОЗИ РАБУ С” . Ніякіх раздзяляльных знакаў паміж літарамі няма. Усе надпісы і літары былі зроблены адукаванымі людзьмі і для адукаваных. Пры гэтым надпісы на прасліцы, амфары, косці, на дошцы былі зроблены не прадстаўнікамі духавенства або феадалаў, а радавымі гараджанамі. Пісьменнасць, як сцвярджае Ціхаміраў, была звязана з шырокай бытавой неабходнасцю, і калі яна і не мела ўсеагульнага распаўсюджання, то і не была справай высакародных. У Ваўкавыску знойдзены прадметы, якія маглі быць засцёжкамі для кніжных пераплётаў. Знойдзена 4 такіх прадметы на Шведскай гары. Усе яны аднатыпныя па сваёй канструкцыі – складаюцца з дзвюх злучаных частак. Такім чынам, трэба яшчэ раз адзначыць, што сярод мясцовага насельніцтва адукацыя атрымала даволі шырокае распаўсюджанне, і што адукаванай была значная колькасць простых гараджан.

    З усяго вышэй адзначанага можна зрабіць вывад, што ўзніклае ў сярэдзіне Х ст. на адным з ваўкавыскіх пагоркаў невялікае паселішча становіцца на рубяжы ХІІ – ХІІІ стст. значным рамесным, культурным, рэлігійным цэнтрам.

    Археалагічныя матэрыялы дазваляюць у нейкай ступені вызначыць і сацыяльны склад насельніцтва. На Шведскай гары ў пачатку ХІІ ст. жыў князь са сваёй сям’ёй, прадстаўнікі феадальнай знаці і духавенства, воіны-дружыннікі крапаснога гарнізона, княжацкія рамеснікі і чэлядзь. На захад ад дзяцінца знаходзіўся вакольны горад (“Замчышча”) населены ў асноўным гандлёва-рамесным людам, а вакол абедзвюх пляцовак жыў на неўмацаваных паселішчах просты люд і бедныя рамеснікі.

    Археалагічныя знаходкі з раскопак Ваўкавыска ўяўляюць багацейшую на Беларусі калекцыю прадметаў ўзбраення воіна і рыштунку каня. Асноўнымі відамі ўзбраення, знойдзенага тут, з’яўляецца:

    1)     з узбраення блізкага бою – меч, кап’ё, жалезнае перакрыжаванне, наканечнікі ножан мяча, сякера-чакан, кісцяні.

    2)     З узбраення далёкага бою – лук, стрэлы, калчаны, касцяныя петлі, арбалеты.

    Выяўлены рэдкія для гарадскіх слаёў знаходкі, такія, як кальчугі. У слаях захаваліся толькі асобныя іх фрагменты. Безумоўны факт, што з развіццё феадальнага войска кальчуга становіцца сродкам засцярогі не толькі прфесіянальных воінаў, але і багатых гараджан.

    У ХІІ – ХІІІ стст. у Ваўкавыску з’явіліся ўзброеныя коннікі. Рыштунак воіна-конніка і верхавога каня ў матэрыялах раскопак прадстаўлены шпорамі, страмёнамі, цуглямі, псаліямі, падковамі, падпружнымі кольцамі і спражкамі, дэталямі аброці і вброцевага набору. Сярод шкор ёсць багата інкруставаныя золатам, тонкім медным дротам. Цуглі двухчленныя, але сустракаюцца і аднасастаўныя. Аб псаліях могуць сведчыць знаходкі на Шведскай гары і на Муравельніку: па сваіх якасцях яны адрозніваюцца  — адна з круглым сячэннем, другая – з прамавугольным. У слаі ХІІІ ст. на Шведскай гары знойдзены абломак падковы з вострым шыпам. Большасць спражак з раскопак Ваўкавыска паўавальнай формы.

    Значная частка прадметаў узбраення і ваеннага быту старажытнага Ваўкавыска была выраблена на месцы. Аб гэтым сведчаць знаходкі загатовак, паўфабрыкатаў і неапрацаваных прадметаў. У Ваўкавыску знойдзена даволі шмат загатовак касцяных кулепадобных і жалезных двухшыпных наканечнікаў.

    У межах сённяшняга Ваўкавыскага раёна знаходзіцца больш за 10 каменных могільнікаў – сярэднявечных збудаванняў яцвягаў. Яны ў значнай ступені дазваляюць вырашаць пытанне аб вытоках каланізацыі краю. Мяркуючы па асаблівасцях пахавальнага абраду, можна сцвярджаць, што каланізацыя ішла з розных бакоў: з зямель дрыгавічоў, валынян. Прасочваецца пранікненне асобных гру насельніцтва з Прыбалтыкі. Асабліва значнымі былі яцвяжскія традыцыі і сувязі, аб гэтым жа гавораць і польскія гісторыкі Я.Вісьнеўскі і Л.Беднарчук.

    Калі на першым этапе гісторыі Ваўкавышчыны этнічны склад яго жыхароў быў неаднародным, то ў далейшым этнічныя адрозненні паступова занікаюць, а на першае месца выходзяць сацыяльныя кантрасты. Быт, матэрыяльная і духоўная культура жыхароў батагых дамоў і радавых жытлаў рэзка адрозніваюцца.

    Адносна прычын узнікнення Ваўкавыска ў археалагічнай літаратуры існуюць два пункты гледжання. Згодна з адным, Ваўкавыск узнік у канцы Х ст. як вайсковая крэпасць на славяна-літоўскім памежжы, а затым з цягам часу ператварыўся ў гаспадарчы, культурны і адміністацыйны цэнтр прымыкаючай акругі. Як вядома, развіццё гарадоў залежала ад развіцця земляробства і рамяства ў галіне эканомікі; развіцця феадалізма ў галіне грамадскіх адносін. Развіццё рамяства прыводзіла да ўтварэння пасадаў. У пачатку ХІІ ст. валам было ўмацавана Замчышча. Ужо з моманту свайго заснавання Ваўкавыск быў вельмі цесна звязаны з навакольнай сельскагаспадарчай акругай, пастаўляючы туды свае рамесныя вырабы і некаторыя прывазныя рэчы.

    У канцы ХІІІ – пачатку ХІУ стст. межы Літоўскай дзяржавы адсунуліся далёка на поўдзень і ўсход. У сувязі з гэтым адпала неабходнасць ва ўтрыманні крапаснога гарнізону на Шведскай гары. Таму жыццё на гэтым узгорку замерла, а засяродзілася на Замчышчы і неўмацаваных пасадах. Паступова жыццё замерла і на Замчышчы. Горад перамясціўся на берагі Ваўкавыі.

    Яраслаў Звяруга

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    Спіс удзельнікаў Ваўкавыскага абвода АК–АКА–ВІН ў 1944–1953 г.

    // Ваш отзыв »

    1. Міхал Стаяноўскі  (“Цыган”) – камендант Ваўкавыскага абвода з мая 1942 па ліпень 1944 г.
    2. Уладзіслаў Пякарскі (“Пік”, “Ордан”) – паручнік/капітан, з 1 лютага 1944 г. намеснік каменданта абвода; з ліпеня 1944 па кастрычнік 1945 г. – камендант абвода.
    3. Станіслаў Дзянісюк (“Мірскі”, “Віс”) – падпаручнік артылерыі, першы намеснік каменданта абвода.
    4. Багдан Бахеньскі (“Альф”) – другі намеснік каменданта абвода.
    5. Павал Шарэйка (“Вырва”) – кіраўнік БІП.
    6. Казімір Панарад (“Сэнп”) – падпаручнік, камендант 1 кампаніі.
    7. Браніслаў Ботвіч (“Чорны-2”) – падпаручнік, камендант 5 кампаніі.
    8. Юзаф Ярашэвіч (“Грот”) – падпаручнік, камендант 7 кампаніі.
    9. Юзаф Пятровіч (“Вільк”) – падпаручнік, камендант 8 кампаніі.
    10. Канстанцін Тарасевіч (“Вырва-2”) – падпаручнік, камендант 9 кампаніі.
    11. NN (“Ага”) – падпаручнік, камендант 10 кампаніі.
    12. Яніна Рыбалка (“Пэстка”) – рэферэнт сувязі.
    13. Марыя Мароз – сувязная штаба 9 абвода.
    14. Юзаф Рында  – уладальнік каспіратыўнай кватэры ў г.Ваўкавыску па вул.Заходняя,11.
    15. Уладзіслаў Стажык (“Ястраб”) – сувязны, уладальнік канспіратыўнай кватэры ў г.Ваўкавыску па вул.К.Маркса, 24.
    16. Францішак  Вайтчук (“Зубр”) – камендант дружыны 8 компаніі, уладальнік канспіратыўнай кватэры ў г.Ваўкавыску па вул.Сацыялістычная, 5.
    17. Вераніка  Поўх – сувязная 7 і 9 кампаній.
    18. Марыя Бжазоўская,
    19. Марыя Пржэвозьняк,
    20. N Пятроўская,
    21. N Станіслаўскі (“Паляшчук”),
    22. N Кузміньская (“Загадка”),
    23. Марыя Ляўковіч (“Хэнтна”),
    24. Эмілія Абрамовіч,
    25. Станіслава Мацяеўская,
    26. Францішка Чачкоўская (“Выдра”) – сувязныя 9 абводу.
    27. Галіна Рудская – рэферэнт ВСК.
    28. Фларыян Бухавецкі,
    29. Станіслаў Бухавецкі,
    30. Вінцэнт Ільміновіч,
    31. N Масюк (“Леў”),
    32. N Дзержгва (“Намор”).
    33. N Касцюк ён жа Пятроўскі (“Дзядэк”, “Матэк”) – камандуючы брыгады “Жагеў”
    34. Уладзімір Яскевіч (“Тыгрыс”),
    35. Ян Матулевіч (“Сліж”),
    36. Ян Хадароўскі (“Завея”),
    37. Юзаф Штохай (“Лейтэнант”),
    38. Юзаф Будзько (“Сувак”),
    39. Пётр Рагацэвіч (“Прафесар”),               жаўнеры брыгады “Жагеў”
    40. Браніслаў Пякарскі (“Гжмот”),
    41. Эдвард Шановіч (“Заглоба”),
    42. Антон  Калачко (“Надзея”),
    43. Альгерд Заржыцкі (“Аркан”),
    44. Генрых Пстронг (“Камень”),
    45. Ірэна Ніціньска (“Данута”),
    46. Юзаф Мазец (“Шлёнзак”),
    47. Юзаф Лясковік (“Зубр”),
    48. Вітальд Рак (“Моджэў”),
    49. Яніна Зінкевіч.
    50. Бернард Лацкі,
    51. Каміла Лацкая,
    52. Юзаф Цывуньчык,                                    жаўнеры брыгады “Жагеў
    53. Уладзіслаў Корт,
    54. Аляксандр Вярстак і яго дзеці:
    55. Матэвуш Вярстак,
    56. Наталля Вярстак,
    57. Ніна Вярстак,
    58. Уладзімір Верстак,
    59. Андрэй Малевіч,
    60. Пётр Малевіч,
    61. Ян Малевіч, браты.
    62. Стэфан Пабісь (“Стэфан”) – падпаручнік, з сакавіка 1945 г. – камандуючы злучэння БАА.
    63. Павал Мужэйка (“Муха”),
    64. Юзаф Масевіч,
    65. Зыгмунт Масевіч,
    66. Стэфан Амбрушкевіч,                           жаўнеры БАА
    67. Раман Новак,
    68. Раман Клюко,
    69. Вацлаў Блех,
    70. Аляксандр Ленец.
    71. Дзмітры Козел (“Цап”) – камандуючы атрада “Віхар”.
    72. Браніслаў Хвядук (“Чэчаў”).
    73. N Хвядук (“Гонар”), брат “Чэчава”.
    74. Юзаф Карнацэвіч (“Квят”) – камандуючы атрада “Джала”.
    75. Альбін Яскевіч (“Вільк”).
    76. Браніслаў Вялічка (“Адрэнчы”).
    77. Ядзвіга Мазец (“Ружа”) – сувязная 9 абвода ВІН.
    78. А.Копач (“Лідскі”, “Врубель”).
    79. Антоні Банькоўскі (“Эліяш”), ксёндз.
    80. Мікалай Іваноў, шэф аддзелу выведкі 9 абвода ВІН.
    81. І.Марко (“Домб”).
    82. А.Аляшкевіч (“Іван”).
    83. У.Сасноўскі (“Язмірскі”).

     

    Спіс складзены па крыніцах:

    1. NKWD o polskim podziemiu 1944–1948. Konspiracja polska na Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie.– Warszawa, 1997.– 404 s.
    2. Tygiel narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej 1939–1953.– Warszawa, 2002.– 630 s.
    3. Архіў Упраўлення ўнутраных спраў Гродзенскага аблвыканкама.

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    Рупліўцы Ваўкавыскай страсветчыны (археолагі, этнографы, фалькларысты)

    // Ваш отзыв »

    Пачатак археалагічнага вывучэння Ваўкавыскага раёна сягае да ХІХ ст. Вядомы польскі збіральнік і даследчык старажытнасцяў Зыгмунт Глогер (1845-1910) першым паведаміў аб археалагічных помніках у сярэднім цячэнні Росі. У 70-х гадах ХІХ ст. ён неаднойчы праводзіў разведкі па гэтаму леваму прытоку Нёмана, збіраючы і атрымліваючы ад мясцовых жыхароў крамянёвыя вырабы і каменныя свідраваныя сякеры. Пры апісанні калекцый, якія захоўваюцца ў Дзяржаўным археалагічным музеі ў Варшаве, Археалагічным музеі ў Кракаве адзначана, што знаходкі з Краснага Сяла, Калантаёў, Альшымава, Волі паступілі са збораў Зыгмунта Глогера ў Яжэве на Беласточчыне. Шчыльныя і плённыя кантакты З.Глогер падтрымліваў з Міхалам Федароўскім, аўтарам фундаментальнай працы “Люд Беларускі”, выдадзенай ў 6 тамах. З 1884 па 1994 г. этнограф, фалькларыст, археолаг Міхал Федароўскі трымаў у арэндзе ад Ельскіх маёнтак Косіна.

    У сваіх успамінах Юльян Талька-Грынцевіч напісаў, што М.Федэроўскі ў Косіне каля Ваўкавыска, у арэндуемым маёнтку, сабраў цудоўныя археалагічныя і этнаграфічныя калекцыі, каштоўную бібліятэку, а таксама з рук жыдоў купляў, захоўваючы ад знішчэння, старыя дакументы, надання і каралеўскія прывілеі для розных гарадоў (3). На працягу 15 год (1877 – 1892) М.Федэроўскі перасылаў Зыгмунту Глогеру да яго Яжэва на Беласточчыне археалагічныя (каля 11 тыс.) і этнаграфічныя (каля 1 тыс.) матэрыялы, розныя прадметы штодзённага жыцця беларусаў. У археалагічных зборах апошняга, якія знаходзяцца ў Археалагічным Музеі ў Кракаве, знаходзяцца інфармацыі аб паселішчах эпохі каменя, вырабах з крэмля і каменных сякерах, знойдзеных у басейне ракі Рось, левага прытока Нёмана (Воля, Калантаі, Краснае Сяло, Мсцібава, Альшымава, Аранцы, Теалін, Яцьвезь), і блізкіх ваколіцах Косіна. У самым маёнтку вядомыя два помніка перыяду каменя каля Вільчогаў і ўрочышча Гумбішкі. Падчас жыцця ў Косіне Міхал Федэроўскі самастойна і разам з З.Глогерам праводзіў археалагічныя раскопкі паселішчаў і сярэднявечных могільнікаў (курганоў і каменных магілаў) у Ваўкавыскім павеце і на суседніх тэрыторыях (маёнтак Вілейшы каля Свіслачы, маёнтак Вішаў пад Слонімам, Германаўскі Лес каля Ваўкавыска, Косін, урочышча Піскаўшчына на ўскрайку Краснага Сяла).

    Істотным крокам у архелагічным вывучэнні Ваўкавыскага края была дзейнасць Ф.В.Пакроўскага, які ў сувязі з ІХ археалагічным з’ездам у Вільні (1893 г.) падрыхтаваў і выдаў “Археалагічную карту Гродзенскай губерніі”. У гэтай кнізе ўпершыню былі апісаны наступныя помнікі:

     

    З 20-х гадоў ХХ ст. пачынаецца гісторыя адкрыцця і вывучэння ўнікальнага ў еўрапейскім масштабе поніка Краснасельскіх крэмнездабыўных шахтаў. У сувязі з пашырэннем работ па вытворчасці цэменту ў в. Краснае Сяло разгарнулася распрацоўка мясцовых залягаючых каля дзённай паверхні крэйдавых адорвенняў. У кар’ерах у вялікай колькасці пачалі сустракацца незвычайныя пустэчы і рогі аленяў. Першым на знаходкі звярнуў увагу геолаг прафесар Б.Рыдзеўскі, які паведаміў аб іх археолагам. У 1925-1926 гг. дадзены аб’ект  вывучаў Зыгмунт Шміт. Ім выяўлена каля тысячы шахтавых выпрацовак, з якіх асобныя дасягалі глыбіні 8-9 м, а таксама майстэрні па апрацоўцы здабытага крэменю, значная колькасць шахцёрскіх прыладаў працы зробленых з рагой аленя. У 1933 г. Краснасельскія шахты абследаваў Р.Якімовіч, які адкрыў падбой даўжынёй каля 1,5 м і некалькі вырабоў з рагоў.

    Пачатак археалагічнага вывучэння старажытнага Ваўкавыска было пакладзена ў 1925 г. дырэктарам Гродзенскага гісторыка-археалагічнага музея Юзафам Ядкоўскім. Ён мятровай траншэяй прарэзаў культурныя напластаванні Замчышча і Шведскай гары з Усходу на Захад. На Замчышчы былі выяўленны некалькі металічных прадметаў, кераміка і косткі жывёлаў. Больш багатая калекцыя рэчаў паходзілі са Шведскай гары: шыферныя праселкі, шкляныя бранзалеты, пацеркі, фрагменты амфар, вісячыя замкі, ключы, наканечнікі стрэлаў і іншае. У раскопках 1925 г. актыўны ўдзел прымаў мясцовы краязнаўца-энтузіаст Георгі Пех. Ён на працягу 20-30-х гадоў абследаваў ваўкавыскія архелагічныя помнікі і збіраў розныя старажытныя прадметы. Менавіты сабраны Г.Пехам матэрыял з’явіўся асноваў заснаванага ў 1935 г. Ваўкавыскага краязнаўчага музея. Г.І.Пех  ад першых дзён існавання музея і амаль да сваёй смерці ў 1969 г. быў нязменным дырэктарам гэтага музея.

    Актывізацыя вывучэння археалагічных помнікаў старажытнага Ваўкавыска распачалася пасля другой сусветнай вайны. У 1948 г. Г.Пех правёў невялічкія раскопкі на Замчышчы. У 1954-56 гг. раскопкі на Шведскай гары і Замчышчы праводзіла экспедыцыя Інстытута гісторыі АН БССР на чале з В.Р.Тарасенкам.  Усяго экспедыцыяй было раскапана 288 кв.м. на Шведскай гары і 1348 кв.м на Замчышчы. У выніку даследаванняў на Замчышчы былі выяўлены рэшткі падмуркаў недабудаванага хрысціянскага храма пачатку ХІІІ ст., таксама зроблена прарэзка вала і сабраны багаты матэрыял прадметаў побыту, прыладаў працы, узбраення і ўпрыгожванняў. У 1958 г. даследаванні на Замчышчы працягвалі супрацоўнікі Ваўкавыскага музея пад кіраўніцтвам Г.І.Пеха. Ваўкавыскім храмам цікавіліся і галоўныя спецыялісты па старажытнарускай архітэктуры на той час, пецербургскія археолагі П.А.Раппапорт і М.К.Каргер.

    Асабліва масштабныя раскопкі на Шведскай гары, Муравельніку і Замчышчу правела новая экспедыцыя Інстытута гісторыі АН БССР на чале з Яраславам Генрыхавічам Звяругай. На працягу сямі год (з 1965 па 1971 г.) эспедыцыяй на трох помніках даследавана плошча 1996 кв.м. Вынікі шматгадовай плённай працы былі адлюстраваны ў манагарфіі Я.Г.Зверугі «Древний Волковыск X-XIV вв.”, выдадзенай у Мінску ў 1975 г.

    Навуковае і грунтоўна арганізаванае вывучэнне крэмнездабываючых шахтаў на Росі, з шырокімі стацыянарнымі раскопкамі і дакументальнай фіксацыяй распачалося ў 1961 г. вядомай даследчыцай помнікаў каменнага часу Нінай Мікалаеўнай Гурынай з Ленінграда.

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    ВЯРНУТЫЯ ІМЁНЫ Ахвяры беспадстаўных палітычных рэпрэсій

    // Ваш отзыв »

    Ваўкавыскі сельсавет

     

    Вёска Азярыска

    Дзінгілеўская Софія Аляксандраўна, нарадзілася ў 1895. Выслана 18.4.1951. Вызвалена 10.8.1957. Рэабілітавана 3.4.1992.

    Дзінгілеўскі Іван Данілавіч, нарадзіўся ў 1893. Высланы 12.2.1954. Вызвалены 10.8.1957. Реабілітаваны 3.4.1992.

     

    Вёска Біскупцы

    Нінард Алена Іосіфаўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 9.10.1996г

    Нінард Аліцыя Іосіфаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 9.10.1996.

    Нінард Іван Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 9.10.1996.

    Нінард Яніна, нарадзілася ў 1922. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 29.7.1996.

     

    Вёска Грыцкі

    Пузік Браніслава Пятроўна, нарадзілася ў 1909. Выслана 18.4.1952. Рэабілітавана 14.9.1993

    Пузік Вацлаў Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1942. Высланы 18.4.1952. Рэабілітаваны 14.9.1993.

    Пузік Іван Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1948. Высланы 18.4.1952. Рэабілітаваны 14.9.1993.

    Пузік Міхаіл Іванавіч, нарадзіўся ў 1874. Высланы 18.4.1952. Рэабілітаваны 14.9.1993

     

    Вёска Дружная

    Мацяс Вацлаў Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1921. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1946. Рэабілітаваны 14.5.1993

    Мацяс Іосіф Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1946. Рэабілітаваны 14.5.1993

    Мацяс Мальвіна Антонаўна, нарадзілася ў 1893. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1946. Рэабілітавана 14.5.1993

    Мацяс Мечаслаў Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1946. Рэабілітаваны 14.5.1993

    Мацяс Тэрэза Іосіфаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1946. Рэабілітавана 14.5.1993.

    Мацяс Яніна Іосіфаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1946. Рэабілітавана 14.5.1993

     

     

    Вёска Кутнікі

    Тарым Адам Францавіч, нарадзіўся ў 1902. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Тарым Браніслаў Адамавіч, нарадзіўся ў 1949. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Тарым Віктар Адамавіч, нарадзіўся ў 1939. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Тарым Марыя Ксавер’еўна, нарадзілася ў 1905. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 4.12.1955. Рэабілітавана 6.8.1993

    Тарым Станіслаў Адамавіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 6.8.1993

     

    Вёска Малая Лапеніца

    Жамойда Алена Аляксандраўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 9.4.1992

    Жамойда Валянціна Фёдараўна, нарадзілася ў 1942. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 9.4.1992

    Жамойда Зінаіда Фёдараўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 9.4.1992

    Жамойда Мікалай Фёдаравіч, нарадзіўся ў 1944. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.4.1992

    Жамойда Пётр Фёдаравіч, нарадзіўся ў 1932. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.4.1992

     

    Вёска Няверавічы

    Бердзік Адольф Антонавіч, нарадзіўся ў 1928. Высланы 6.2.1953. Вызвалены 5.7.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

    Бердзік Алена Антонаўна, нарадзілася ў 1896. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 5.7.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Бердзік Алена Антонаўна, нарадзілася ў 1935. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 5.7.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Бердзік Антон Іванавіч, нарадзіўся ў 1891. Высланы 11.5.1953. Вызвалены 5.7.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

    Бердзік Вацлаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 5.7.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

    Бердзік Генрых Антонавіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 5.7.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

    Бердзік Марыя Антонаўна, нарадзілася ў 1944. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 5.7.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Бердзік Станіслава Антонаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 5.7.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Бердзік Эдвард Антонавіч, нарадзіўся ў 1941. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 5.7.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

    Матвейчык Алена Іванаўна, нарадзілася ў 1874. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 11.7.1956. Рэабілітавана 14.8.1992

    Сідорка Станіслаў Харытонавіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 11.7.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Вацлаў Пятровіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Іван Пятровіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Казімір Пятровіч, нарадзіўся ў 1931. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Лявонцій Пятровіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 12.4.1955. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Міхаліна Вікенцьеўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 12.4.1955. Вызвалена 15.11.1956. Рэабілітавана 14.8.1992

    Ясюкевіч Пётр Карлавіч, нарадзіўся ў 1894. Высланы 4.5.1955. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Сцяпан Пятровіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.11.1956. Рэабілітаваны 14.8.1992

    Ясюкевіч Яніна Пятроўна, нарадзілася ў 1941. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 15.11.1956. Рэабілітавана 14.8.1992

     

    Вёска Рупейкі

    Антончык Альберціна Станіславаўна, нарадзілася ў 1948. Выселена 1.4.1951. Рэабілітавана 20.12.1993

    Антончык Вацлаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1939. Выселены 1.4.1951. Рэабілітаваны 20.12.1993

    Антончык Рэгіна Вацлаваўна, нарадзілася ў 1903. Выселена 1.4.1951. Рэабілітавана 20.12.1993

    Антончык Станіслаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1950. Выселены 1.4.1951. Рэабілітаваны 20.12.1993

     

    Вёска Хацькоўцы

    Дземьянчык Адэля Іосіфаўна, нарадзілася ў 1935. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 22.10.1991

    Дземьянчык Іосіф Фаміч, нарадзіўся ў 1904. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 1.7.1955. Рэабілітаваны 22.10.1991

    Дземьянчык Софія Міхайлаўна, нарадзілася ў 1909. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 22.10.1991

    Дземьянчык Ядвіга Іосіфаўна, нарадзілася ў 1940. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 22.10.1991

     

    Вёска Янова

    Вайтовіч Ірына Францэўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 15.1.1957. Рэабілітавана 15.11.1993

    Вайтовіч Паўліна Францэўна, нарадзілася ў 1943. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 15.1.1957. Рэабілітавана 15.11.1993

    Вайтовіч Софія Францэўна, нарадзілася ў 1930. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 15.1.1957. Рэабілітавана 15.11.1993

    Вайтовіч Франц Марцінавіч, нарадзіўся ў 1886. Высланы 19.8.1952. Вызвалены 15.1.1957. Рэабілітаваны 15.11.1993

    Вайтовіч Юзэфа Іосіфаўна, нарадзілася ў 1909. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 15.1.1957. Рэабілітавана 15.11.1993

    Валынская Кацярына Іванаўна, нарадзілася ў 1882. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 19.3.1996

    Валынская Яніна Антонаўна, нарадзілася ў 1916. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 19.3.1996

    Валынскі Аляксандр Іванавіч, нарадзіўся ў 1914. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 19.3.1996

    Валынскі Іван Антонавіч, нарадзіўся ў 1883. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 19.3.1996

    Валынскі Іван Іванавіч, нарадзіўся ў 1916. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 19.3.1996

    Валынскі Казімір Іванавіч, нарадзіўся ў 1919. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 19.3.1996

    Валынскі Теафіл Іванавіч, нарадзіўся ў 1906. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 19.3.1996

    Вячэрак Алена Юзэфаўна, нарадзілася ў 1899. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 6.9.1995

    Вячэрак Антон Мікалаевіч, нарадзіўся ў 1883. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.9.1995

    Вячэрак Іван Антонавіч, нарадзіўся ў 1923. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.9.1995

    Вячэрак Станіслаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.9.1995

    Казакевіч Алена Іосіфаўна, нарадзілася ў 1920. Выслана 10.10.1940. Рэабілітавана 10.10.1996

    Казакевіч Іосіф Антонавіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.10.1996

    Казакевіч Казімір Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1923. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.10.1996

    Казакевіч Леанора Станіславаўна, нарадзілася ў 1893. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 10.10.1996

    Казакевіч Мар’яна Іосіфаўна, нарадзілася ў 1913. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 10.10.1996

    Казакевіч Станіслава Іосіфаўна, нарадзілася ў 1918. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 10.10.1996

    Казакевіч Юзэф Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1916. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.10.1996

    Прохар Іван Адамавіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.6.1991

    Прохар Іван Антонавіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.6.1991

    Прохар Сцяпан Антонавіч, нарадзіўся ў 1939. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.6.1991

    Прохар Бадора Адамаўна, нарадзілася ў 1892. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 6.6.1991

    Прохар Уладзімір Антонавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.6.1991

    Прохар Францішка Антонаўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 6.6.1991

    Пятрасік Алена Антонаўна, нарадзілася ў 1924. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 5.7.1996

    Пятрасік Антон Францавіч, нарадзіўся ў 1874. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 5.7.1996

    Пятрасік Вацлаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1913. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 5.7.1996

    Пятрасік Генарда Паўлаўна, нарадзілася ў 1915. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 5.7.1996

    Пятрасік Іван Антонавіч, нарадзіўся ў 1918. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 5.7.1996

    Пятрасік Уладзіслаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1904. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 5.7.1996

    Пятрасік Юльяна Францаўна, нарадзілася ў 1885. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 5.7.1996

     

    Воўпаўскі сельсавет

    Вёска Аляксандраўка

    Абуховіч Рышард Мечыслававіч, нарадзіўся ў 1902. Высланы 15.4.1952. Вызвалены 13.10.1956. Рэабілітаваны 5.11.1993

    Міклашэвіч Аляксандра Васільеўна, нарадзілася ў 1883. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 5.6.1996

    Міклашэвіч Аляксей Антонавіч, нарадзіўся ў 1924. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 5.6.1996

    Міклашэвіч Аркадзь Антонавіч, нарадзіўся ў 1922. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 5.6.1996

    Міклашэвіч Ксенія Антонаўна, нарадзілася ў 1912. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 5.6.1996

    Міклашэвіч Ларыса Антонаўна, нарадзілася ў 1906. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 5.6.1996

    Міклашэвіч Люцыя Антонаўна. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 5.6.1996

    Міклашэвіч Ніна Антонаўна, нарадзілася ў 1913. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 5.6.1996

    Міклашэвіч Расціслаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1919. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 5.6.1996

     

    Вёска Воўпа

    Грышевіч Анатоль Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1932. Высланы 17.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 5.7.1993

    Грыневіч Ганна Іванаўна, нарадзілася ў 1891. Выслана 17.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 5.7.1993

    Дзямбінская Тэадора Іванаўна, нарадзілася ў 1920. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.2.1942. Рэабілітавана 24.10.1994

    Пшаніца Шчай Марткавіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 20.6.1940. Рэабілітаваны 7.7.1994

    Семянчук Іосіф Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 30.7.1993

    Семянчук Іосіф Рыгоравіч, нарадзіўся ў 1879. Высланы 18.4.1952. Рэабілітаваны 30.7.1993

     

    Вёска Длугапаль

    Пілюта Вікторыя Іосіфаўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 18.4.1952. Рэабілітавана 15.9.1993

    Пілюта Ганна Францаўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 15.9.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Пілюта Станіслаў Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.9.1956. Рэабілітаваны 15.9.1993

     

    Вярэйкаўскі сельсавет

    Вёска Вярэйкі

    Зінкевіч Вера Станіславаўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Ганна Станіславаўна, нарадзілася ў 1948. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Ірына Станіславаўна, нарадзілася ў 1935. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Крысціна Станіславаўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Марыя Станіславаўна, нарадзілася ў 1902. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Марыя Станіславаўна, нарадзілася ў 1944. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 19.8.1993

    Зінкевіч Станіслаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 19.8.1993

     

    Вёска Гоцевічы

    Кажецкая Вольга Міхайлаўна, нарадзілася ў 1884. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Карпыза Анатоль Лявонавіч, нарадзіўся ў 1931. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Вольга Мечыславаўна, нарадзілася ў 1888. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Карпыза Вячаслаў Лявонавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Галіна Іванаўна, нарадзілася ў 1950. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Карпыза Іван Іванавіч, нарадзіўся ў 1948. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Іван Лявонавіч, нарадзіўся ў 1915. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Леанарда Восіпаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Карпыза Лявон Іванавіч, нарадзіўся ў 1878. Высланы 4.5.1953. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Рышард Лявонавіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 27.8.1993

    Карпыза Францішка Лявонаўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Карпыза Ядвіга Іванаўна, нарадзілася ў 1952. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Пякарская Зіта Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1943. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

    Пякарская Марыя Лявонаўна, нарадзілася ў 1921. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 30.3.1956. Рэабілітавана 27.8.1993

     

    Вёска Дзевяткаўцы

    Когель Алена Дзмітрыеўна, нарадзілася ў 1923. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 5.7.1995

    Когель Анастасія Міхайлаўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 5.7.1995

    Когель Анатоль Дзмітрыевіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 5.7.1995

    Когель Дзмітрый Андрэевіч, нарадзіўся ў 1887. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 5.7.1995

    Когель Любоў Дзмітрыеўна, нарадзілася ў 1925. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 5.7.1995

    Когель Мікалай Дзмітрыевіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 5.7.1995

    Когель Міхаіл Дзмітрыевіч, нарадзіўся ў 1921. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 5.7.1995

    Когель Ніна Дзмітрыеўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 5.7.1995

    Когель Сяргей Дзмітрыевіч, нарадзіўся ў 1931. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 5.7.1995

    Когель Саламея Іванаўна, нарадзілася ў 1867. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 5.7.1995

     

    Вёска Жарна

    Рышкель Алена Аляксееўна, нарадзілася ў 1925. Выслана 13.4.1940. Вызвалена 15.4.1946. Рэабілітавана 24.4.1993

    Рышкель Аляксей Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1880. Высланы 13.4.1940. Вызвалены 15.4.1946. Рэабілітаваны 24.4.1993

    Рышкель Іван Аляксеевіч, нарадзіўся ў 1927. Высланы 13.4.1940. Вызвалены 15.4.1946. Рэабілітаваны 24.4.1993

    Рышкель Марыя Аляксандраўна, нарадзілася ў 1924. Выслана 13.4.1940. Вызвалена 15.4.1946. Рэабілітавана 24.4.1993

    Рышкель Усціння Марцінаўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 13.4.1940. Вызвалена 15.4.1946. Рэабілітавана 24.4.1993

    Сухоцкая Антаніна Міхайлаўна, нарадзілася ў 1920. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1945. Рэабілітавана 31.10.1991

    Сухоцкі Іван Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1916. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 31.10.1991

    Сухоцкі Міхаіл Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 31.10.1991

    Сухоцкі Міхаіл Феліксавіч, нарадзіўся ў 1881. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 31.10.1991

    Сухоцкі Станіслаў Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1924. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1945. Рэабілітаваны 31.10.1991

    Шідлоўская Лізавета, нарадзілася ў 1899. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 11.7.1996.

    Шідлоўская Люцына Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1931. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.5.1946. Рэабілітавана 25.11.1996

    Шідлоўская Тэрэза Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1929. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.5.1946. Рэабілітавана 25.11.1996

    Шідлоўскі Славамір Уладзіміравіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 25.11.1996

    Шідлоўскі Уладзімір Францавіч, нарадзіўся ў 1898. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 11.7.1996

    Шідлоўскі Часлаў Уладзіміравіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 25.11.1996.

     

    Вёска Залучаны

    Ясюкевіч Антаніна Пятроўна, нарадзілася ў 1950. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 11.2.1957. Рэабілітавана 30.7.1993

    Ясюкевіч Вольга Іванаўна, нарадзілася ў 1912. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 11.2.1957. Рэабілітавана 20.9.1974

    Ясюкевіч Ганна Пятроўна, нарадзілася ў 1940. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 11.2.1957. Рэабілітавана 30.7.1993

    Ясюкевіч Пётр Антонавіч, нарадзіўся ў 1912. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 11.2.1957. Рэабілітаваны 20.9.1974

     

    Вёска Зубаўшчына

    Аліскевіч-Чабёл Яніна Ізідораўна, нарадзілася ў 1917. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 30.4.1993

    Чабёлка Анатоль Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 30.4.1993

    Чабёлка Вікенцій Восіпавіч, нарадзіўся ў 1880. Высланы 1.7.1954. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 30.4.1993

    Чабёлка Восіп Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1922. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 30.4.1993

    Чабёлка Пелагея Восіпаўна, нарадзілася ў 1887. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 30.4.1993

     

    Вёска Кувекі

    Аўгусціновіч Вікторыя Яўхімаўна, нарадзілася ў 1900. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 30.11.1992

    Аўгусціновіч Іосіф Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1910. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 1.7.1955. Рэабілітаваны 30.11.1992

    Аўгусціновіч Леакадзія Іосіфаўна, нарадзілася ў 1940. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 30.11.1992

     

    Вёска Жынаўцы

    Болдак Вацлаў Тадэвушавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.8.1993

    Болдак Іван Тадэвушавіч, нарадзіўся ў 1943. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.8.1993

    Болдак Казімір Тадэвушавіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.8.1993

    Болдак Софія Нікадзімаўна, нарадзілася ў 1906. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 9.8.1993

    Болдак Франц Тадэвушавіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.8.1993

    Болдак Эдвард Тадэвушавіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 9.8.1993

    Болдак Яніна Тадэвушаўна, нарадзілася ў 1940. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 9.8.1993

     

    Вёска Сядейкі

    Руднік Антон Пятровіч, нарадзіўся ў 1902. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 13.2.1957. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Руднік Антаніна Антонаўна, нарадзілася ў 1949. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 13.2.1957. Рэабілітавана 6.8.1993

    Руднік Марыя Антонаўна, нарадзілася ў 1947. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 13.8.1957. Рэабілітавана 6.8.1993

    Руднік Серафіма Васільеўна, нарадзілася ў 1914. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 13.2.1957. Рэабілітавана 6.8.1993

     

    Вёска Чырвоны Груд

    Каліноўская Надзея Іванаўна, нарадзілася ў 1889. Выслана 17.4.1952. Вызвалена 6.3.1955. Рэабілітавана 27.8.1993

     

    Вёска Шніпава

    Нядвецкая Ганна Пятроўна, нарадзілася ў 1942. Рэабілітавана 10.9.1993

    Нядвецкая Софія Іосіфаўна, нарадзілася ў 1902. Рэабілітавана 10.9.1993

    Нядвецкі Пётр Вайцехавіч, нарадзіўся ў 1893. Вызвалены 30.3.1956. Рэабілітаваны 10.9.1993

     

    Гнезнаўскі сельсавет

    Вёска Андрэевічы

    Лозьная Альфрэда Міхайлаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Іоанна Міхайлаўна, нарадзілася ў 1916. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Крысціна Міхайлаўна, нарадзілася ў 1933. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Станіслава Андрэеўна, нарадзілася ў 1894. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Тэрэза Міхайлаўна, нарадзілася ў 1931. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Эльжбета Міхайлаўна, нарадзілася ў 1935. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьная Эмілія Міхайлаўна, нарадзілася ў 1926. Выслана 21.6.1941. Вызвалена 15.5.1945. Рэабілітавана 30.8.1993

    Лозьны Зіновій Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1922. Высланы 21.6.1941. Вызвалены 15.5.1945. Рэабілітаваны 30.8.1993

    Лозьны Ірэнеуш Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 21.6.1941. Вызвалены 15.5.1945. Рэабілітаваны 30.8.1993

    Лозьны Мар’ян Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1923. Высланы 21.6.1941. Вызвалены 15.5.1945. Рэабілітаваны 30.8.1993

    Лозьны Міхаіл Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 21.6.1941. Вызвалены 15.5.1945. Рэабілітаваны 30.8.1993

     

    Вёска Гнезна

    Садоўская Марыя Іосіфаўна, нарадзілася ў 1931. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 16.8.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Садоўская Міхаліна Андрэеўна, нарадзілася ў 1888. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 16.8.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Садоўскі Іосіф Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1873. Высланы 18.4.1952. Рэабілітаваны 15.9.1993

     

    Вёска Мсцібава

    Бальцер Ганна Фамінічна, нарадзілася ў 1891г. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 22.8.1995

    Бальцер Феліцыя Мечыславаўна, нарадзілася ў 1913. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 22.8.1995

    Бальцер Часлаў Мечыслававіч, нарадзіўся ў 1912. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 22.8.1995

    Вінцер Марыя Абрамаўна, нарадзілася ў 1922. Выслана 13.9.1940. Вызвалена 31.8.1941. Рэабілітавана 12.4.1994

    Зайдерман Мордух Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1911. Высланы 18.6.1941. Рэабілітаваны 20.7.1995

    Лянтман Хіль Іцкавіч, нарадзіўся ў 1909. Высланы 25.10.1940. Вызвалены 26.8.1941. Рэабілітаваны 20.3.1995

    Паперман Шлем Фішелевіч, нарадзіўся ў 1910. Высланы 16.6.1940. Вызвалены 1.9.1941. Рэабілітаваны 7.7.1994

    Смех Марыя Янаўна, нарадзілася ў 1896. Выслана 18.6.1940. Вызвалена 2.9.1941. Рэабілітавана 20.6.1995

     

    Вёска Шемятоўка

    Нядельская Софія Францаўна, нарадзілася ў 1915. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 14.2.1946. Рэабілітавана 2.11.1994

    Салапа Вікторыя Францаўна, нарадзілася ў 1894. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 14.2.1946. Рэабілітавана 2.11.1994

    Салапа Леакадзія Францаўна, нарадзілася ў 1922. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 14.2.1946. Рэабілітавана 2.11.1994

    Салапа Франц Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1891. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 14.2.1946. Рэабілітавана 2.11.1994

     

    Ізабелінскі сельсавет

     

    Вёска Драгічаны

    Меляшкевіч Данііл Якаўлевіч, нарадзіўся ў 1909. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 16.6.1993

    Меляшкевіч Іван Даніілавіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 16.6.1993

    Меляшкевіч Юлія Іванаўна, нарадзілася ў 1905. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 18.4.1956. Рэабілітавана 16.6.1993

     

    Вёска Ізабелін

    Балондзь Багдан Людаміравіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 25.4.1952. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 11.2.1993

    Балондзь Генрыета Данілаўна, нарадзілася ў 1907. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 11.2.1993

    Балондзь Софія Людаміраўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 17.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 11.2.1993

    Галамбіеўская Анастасія Іванаўна, нарадзілася ў 1903. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 12.8.1993

    Галамбіеўская Ева Станіславаўна, нарадзілася ў 1930. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 12.8.1993

    Галамбіеўскі Валянцін Станіслававіч, нарадзіўся ў 1928. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 12.8.1993

    Галамбіеўскі Станіслаў Валянцінавіч, нарадзіўся ў 1890. Высланы 14.5.1953. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 4.6.1996

    Навасад Людміла Рыгораўна, нарадзілася ў 1888. Выслана 19.3.1956. Рэабілітавана 10.9.1993

    Навасад Павел Пятровіч, нарадзіўся ў 1880. Выслана 19.3.1956. Рэабілітаваны 10.9.1993

     

    Вёска Мацвееўцы

    Герцег Маркус Саулавіч, нарадзіўся ў 1893. Высланы 18.9.1940. Вызвалены 1.9.1941. Рэабілітаваны 7.7.1994

     

    Вёска Трунцы

    Лешка Аляксандр, нарадзіўся ў 1911. Высланы 13.4.1940. Рэабілітаваны 28.8.1996

    Лешка Таццяна, нарадзілася ў 1917. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 28.8.1996

    Лешка Францішка, нарадзілася ў 1920. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 28.8.1996

    Лешка Яўгенія, нарадзілася ў 1914. Выслана 13.4.1940. Рэабілітавана 28.8.1996

     

    Вёска Улезлы

    Прохар Георгій Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1907. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 30.4.1956. Рэабілітаваны 3.6.1993

    Прохар Марыя Георгіеўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 30.4.1956. Рэабілітавана 3.6.1993

    Прохар Праскоўя Міхайлаўна, нарадзілася ў 1917. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 30.4.1956. Рэабілітавана 3.6.1993

     

    Краснасельскі пассавет

     

    Вёска Карпаўцы

    Севярын Мікалай Юльянавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 01.4.1951. Вызвалены 20.7.1957. Рэабілітаваны 18.4.1962

    Севярын Юльян Рыгоравіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 01.4.1951. Вызвалены 20.7.1957. Реабілітаваны 18.4.1962

    Северына Анастасія Ігнацьеўна, нарадзілася ў 1903. Выслана 01.4.1951. Вызвалена 20.7.1957. Рэабілітавана 18.4.1962

    Северына Валянціна Юльянаўна, нарадзілася ў 1933. Выслана 01.4.1951. Вызвалена 20.7.1957. Рэабілітавана 18.4.1962

    Северына Зінаіда Юльянаўна, нарадзілася ў 1937. Выслана 01.4.1951. Вызвалена 20.7.1957. Рэабілітавана 9.6.1992

     

    Вёска Мінеўшчына

    Бурачэўская Алена Станіславаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 6.8.1993

    Бурачэўская Любоў Іванаўна, нарадзілася ў 1904. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 21.10.1956. Рэабілітавана  6.8.1993

    Бурачэўскі Станіслаў Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1904. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 21.10.1956. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Бурачэўскі Часлаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1932. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 21.10.1956. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Шлык Софія Іванаўна, нарадзілася ў 1883. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 19.10.1956. Рэабілітавана 19.10.1956

     

    Вёска Навасёлкі

    Гроцкая Генуэфа Казіміраўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.9.1956. Рэабілітавана 16.8.1993

    Гроцкая Камілія Сямёнаўна, нарадзілася ў 1894. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.9.1956. Рэабілітавана 16.8.1993

    Гроцкая Софія Казіміраўна, нарадзілася ў 1946. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.9.1956. Рэабілітавана 16.8.1993

    Гроцкая Тэрэза Казіміраўна, нарадзілася ў 1939. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.9.1956. Рэабілітавана 16.8.1993

    Гроцкая Ядвіга Казіміраўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.9.1956. Рэабілітавана 16.8.1993

    Стасевіч Ян Дамінікавіч, нарадзіўся ў 1881. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 15.6.1946. Рэабілітаваны 4.7.1994

     

    Вёска Пагараны

    Глебік Міхаліна Юзэфаўна, нарадзілася ў 1905. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 9.10.1995

    Глебік Павел Юзэфавіч, нарадзіўся ў 1901. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 9.10.1995

    Глебік Францішак Паўлавіч, нарадзіўся ў 1901. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 9.10.1995

    Урублеўская Амелія Восіпаўна, нарадзілася ў 1905. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 11.10.1995

    Урублеўская Марыя Восіпаўна, нарадзілася ў 1906. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 11.10.1995

    Урублеўская Марыя Ігнатаўна, нарадзілася ў 1869. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 11.10.1995

    Урублеўскі Ігнат Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1869. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 11.10.1995

    Урублеўскі Іосіф Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1898. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 11.10.1995

    Урублеўскі Канстанцін Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1906. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 11.10.1995

     

    Падароскі сельсавет

    Вёска Дуброўнікі

    Рында Зігмунд Эдвардавіч, нарадзіўся ў 1908. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 26.6.1974

    Рында Рэгіна Паўлаўна, нарадзілася ў 1912. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 26.6.1974

    Рында Тэрэза Зігмундаўна, нарадзілася ў 1937. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 6.8.1993

     

    Вёска Краскі

    Мадзейская Генуэфа Станіславаўна, выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 10.4.1992

    Мадзейская Софія Францаўна, нарадзілася ў 1907. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.12.1944. Рэабілітавана 10.4.1992

    Мадзейскі Станіслаў Матэушевіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.4.1992

    Мадзейскі Станіслаў Станіслававіч, высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.12.1944. Рэабілітаваны 10.4.1992

    Мадзейскі Тадэвуш Станіслававіч, высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.4.1992

    Мадзейскі Уладзіслаў Станіслававіч, высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 10.4.1992

    Мадзейскі Ян Станіслававіч, высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.12.1944. Рэабілітаваны 10.4.1992

    Янец Валянцін Лукашавіч, нарадзіўся ў 1874. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 26.12.1995

    Янец Вераніка Валянцінаўна, нарадзілася ў 1917. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 26.12.1995

     

    Вёска Падароск

    Байкоўскі Лявон Мечыслававіч, нарадзіўся ў 1921. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 22.8.1995

    Байкоўскі Мечыслаў Адольфавіч, нарадзіўся ў 1896. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 22.8.1995

    Байкоўскі Станіслаў Мечыслававіч, нарадзіўся ў 1924. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 22.8.1995

    Лукашэвіч Леанід Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1946. Рэабілітаваны 26.10.1993

    Лукашэвіч Пелагея Міхайлаўна, нарадзілася ў 1900. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 1.7.1946. Рэабілітавана 26.10.1993

    Лукашэвіч Уладзімір Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 1.7.1946. Рэабілітаваны 26.10.1993

    Лях Зінаіда Сямёнаўна, нарадзілася ў 1928. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 6.11.1996

    Лях Канстанцін Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.11.1996

    Лях Лідзія Сямёнаўна, нарадзілася ў 1919. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 6.11.1996

    Лях Пётр Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.11.1996

    Лях Софія Фёдараўна, нарадзілася ў 1891. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 6.11.1996

    Лях Сямён Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1893. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.11.1996

    Лях Уладзімір Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1925. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 6.11.1996

     

    Роскі пассавет

    Вёска Андрушы

    Болдак Антаніна Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1910. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 4.12.1955. Рэабілітавана 30.6.1993

    Болдак Іван Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 30.6.1993

    Болдак Іосіф Паўлавіч, нарадзіўся ў 1906. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 21.6.1974

     

    Вёска Баблова

    Ліцвін Антон Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1891. Высланы 15.11.1955. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 8.4.1994

    Ліцвін Валянціна Антонаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 2.4.1951. Рэабілітавана 20.7.1993

    Ліцвін Ганна Васільеўна, нарадзілася ў 1891. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 5.1993

    Ліцвін Ганна Міхайлаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 5.1993

    Ліцвін Мікалай Антонавіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 15.5.1953. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 8.4.1994

    Ліцвін Софія Антонаўна, нарадзілася ў 1929. Выслана 2.4.1951. Рэабілітавана 20.7.1993

    Ліцвін Уладзімір Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1929. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 5.1993

    Яновіч Алена Антонаўна, нарадзілася ў 1906. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 25.9.1993

    Яновіч Вацлаў Пятровіч, нарадзіўся ў 1941. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 25.9.1993

    Яновіч Галіна Пятроўна, нарадзілася ў 1951. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 25.9.1993

    Яновіч Лявон Пятровіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітавана 25.9.1993

    Яновіч Пётр Казіміравіч, нарадзіўся ў 1893. Высланы 23.4.1953. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 25.9.1993

     

    Вёска Дубаўцы

    Сямак Алена Іосіфаўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 10.4.1846. Рэабілітавана 18.11.1994

    Сямак Іосіф Антонавіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 10.4.1946. Рэабілітаваны 11.4.1994

    Сямак Марыя Іосіфаўна, нарадзілася ў 1930. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 10.4.1946. Рэабілітавана 18.1.1995

    Сямак Пётр Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 10.4.1946. Рэабілітаваны 18.11.1994

    Сямак Тадэвуш Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 10.4.1946. Рэабілітаваны 18.11.1994

    Сямак Эмілія Іосіфаўна, нарадзілася ў 1894. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 10.4.1946. Рэабілітавана 11.4.1994

    Сямак Юзэфа Іосіфаўна, нарадзілася ў 1931. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 10.4.1946. Рэабілітавана 18.11.1994

    Сямак Ян Іосіфавіч, высланы 10.2.1940. Вызвалены ў 1942. Рэабілітаваны 18.1.1995

     

    Вёска Дыхнавічы

    Жаваранак Аляксандр Андрэевіч, нарадзіўся ў 1803. Высланы 7.4.1952. Вызвалены 30.8.1958. Рэабілітаваны 15.6.1993

    Жаваранак Вера Аляксандраўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 30.8.1958. Рэабілітавана 28.12.1973

    Жаваранак Клаўдзія Аляксандраўна, нарадзілася ў 1939. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 30.8.1958. Рэабілітавана 15.6.1993

    Жаваранак Лідзія Аляксандраўна, нарадзілася ў 1937. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 30.8.1958. Рэабілітавана 15.6.1993

    Жаваранак Надзея Мікалаеўна, нарадзілася ў 1903. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 25.12.1973

    Жаваранак Яўген Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 30.8.1958. Реабілітаваны 28.12.1973

    Халамай Вольга Сямёнаўна, нарадзілася ў 1916. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 12.12.1945. Рэабілітавана 17.11.1992

    Халамай Ганна Канстанцінаўна, нарадзілася ў 1901. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 12.12.1945. Рэабілітавана 17.11.1992

    Халамай Іван Канстанцінавіч, нарадзіўся ў 1904. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 27.11.1945. Рэабілітаваны 17.11.1992

    Халамай Марыя Іванаўна, нарадзілася ў 1929. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 12.12.1945. Рэабілітавана 17.11.1992

    Халамай Софія Іванаўна, нарадзілася ў 1930. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 12.12.1945. Рэабілітавана 17.11.1992

    Халамай Улвадзімір Іванавіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 12.12.1945. Рэабілітаваны 17.11.1992

     

    Вёска Зарачаны

    Амброшка Алена Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Вольга Іванаўна, нарадзілася ў 1908. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Галіна Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1942. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Людміла Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1950. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Марыя Антонаўна, нарадзілася ў 1881. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 18.4.1953. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Марыя Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1946. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 1.9.1956. Рэабілітавана 28.9.1993

    Амброшка Уладзімір Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1907. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 1.9.1956. Рэабілітаваны 28.9.1993

     

    Вёска Лазы

    Круглік Восіп Сцяпанавіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 25.2.1955. Вызвалены 9.3.1956. Рэабілітаваны 30.9.1993

    Лазоўскі Мікалай Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 16.6.1958. Рэабілітаваны 26.1.1958

     

    Вёска Новікі

    Ролік Алена Мікалаеўна, нарадзілася ў 1905. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 3.7.1957. Рэабілітавана 31.5.1973

    Ролік Зінаіда Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1937. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 3.7.1957. Рэабілітавана 15.6.1993

    Ролік Ірына Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1933. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 3.7.1957. Рэабілітавана 21.5.1973

    Ролік Леанарда Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1948. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 3.7.1957. Рэабілітавана 15.6.1993

    Ролік Сцяпан Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1906. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 3.7.1957. Рэабілітаваны 31.5.1973

     

    Гарадскі пасёлак Рось

    Аскірка Канстанцін Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1902. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 27.5.1957. Рэабілітаваны 30.9.1975

    Аскірка Марыя Сільвестраўна, нарадзілася ў 1908. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 27.5.1957. Рэабілітавана 30.9.1975

    Аскірка Міхаіл Канстанцінавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 27.5.1957. Рэабілітаваны 30.9.1975

    Аскірка Ніна Констанцінаўна, нарадзілася ў 1948. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 27.5.1957. Рэабілітавана 12.6.1992

    Вербель Віталь Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 31.8.1995

    Вербель Зося Вітальеўна, выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 31.8.1995

    Вербель Софія Браніславаўна, нарадзілася ў 1889. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 31.8.1995

    Мілецкая Софія Вікенцьеўна, нарадзілася ў 1908. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 6.8.1993

    Мілецкі Антон Станіслававіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Мілецкі Іосіф Станіслававіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Мілецкі Станіслаў Адольфавіч, нарадзіўся ў 1907. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 6.8.1993

    Трафімовіч Матрона Пятроўна, нарадзілася ў 1870. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 30.9.1975

     

    Вёска Скрыбава

    Кірко Ганна Вікенцьеўна, нарадзілася ў 1921. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 12.1.1956. Рэабілітавана 9.12.1955

    Кірко Іван Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1914. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 12.1.1956. Рэабілітаваны 12.1.1956

    Кірко Ірына Іванаўна, нарадзілася ў 1940. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 12.1.1956. Рэабілітавана 9.12.1955

     

    Вёска Шайкі

    Лавік Андрэй Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 17.5.1957. Рэабілітаваны 4.11.1969

    Лавік Вікенцій Іванавіч, нарадзіўся ў 1897. Высланы 13.6.1956. Вызвалены 29.10.1957. Рэабілітаваны 20.11.1993

    Лавік Іван Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 17.05.1957. Рэабілітаваны 20.11.1993

    Лавік Надзея Мікалаеўна, нарадзілася ў 1898. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 17.05.1957. Рэабілітавана 4.11.1969

    Лавік Франц Вікенцьевіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 1.4.1941. Вызвалены 17.05.1957. Рэабілітаваны 20.11.1993

     

    Рэплеўскі сельсавет

    Вёска Бурнева

    Хлявінская Варвара Восіпаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 16.9.1993

    Хлявінская Юдзіта Восіпаўна, нарадзілася ў 1942. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 16.9.1993

    Хлявінскі Антон Восіпавіч, нарадзіўся ў 1944. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 16.9.1993

    Хлявінскі Вікенцій Восіпавіч, нарадзіўся ў 1937. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 16.9.1993

    Эйсмант Антаніна Карлаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 30.9.1993

    Эйсмант Восіп Карлавіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 30.9.1993

    Эйсмант Карл Карлавіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 30.9.1993

    Эйсмант Карл Францавіч, нарадзіўся ў 1882. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 30.9.1993

    Эйсмант Марыя Восіпаўна, нарадзілася ў 1900. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 30.9.1993

    Эйсмант Марыя Карлаўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 30.9.1993

    Эйсмант Тэрэза Карлаўна, нарадзілася ў 1942. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 30.9.1993

    Эйсмант Франц Карлавіч, нарадзіўся ў 1926. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 30.9.1993

     

    Вёска Мештуны

    Бергель Аляксандр Іванавіч, нарадзіўся ў 1905. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 11.2.1957. Рэабілітаваны 16.8.1974

    Бергель Васіль Іванавіч, нарадзіўся ў 1910. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 5.9.1955. Рэабілітаваны 5.9.1955

    Бергель Матрона Лук’янаўна, нарадзілася ў 1876. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 5.9.1955. Рэабілітавана 5.9.1955

     

    Вёска Навасады

    Куратчык Альбіна Уладзіславаўна, нарадзілася ў 1934. Выслана 24.11.1951. Рэабілітавана 15.6.1993

    Куратчык Генрых Уладзіслававіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 24.11.1951. Рэабілітаваны 15.6.1993

    Куратчык Іван Уладзіслававіч, нарадзіўся ў 1906. Высланы 24.11.1951. Рэабілітаваны 25.7.1975

    Куратчык Іван Уладзіслававіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 24.11.1951. Рэабілітаваны 15.6.1993

    Куратчык Юзэфа Вікенцьеўна, нарадзілася ў 1896. Выслана 24.11.1951. Рэабілітавана 25.7.1975

    Навасад Зінаіда Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1933. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 16.8.1946. Рэабілітавана 15.12.1992

    Навасад Людміла Уладзіміраўна, нарадзілася ў 1929. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 16.8.1946. Рэабілітавана 15.12.1992

    Навасад Міхаіл Уладзіміравіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 16.8.1946. Рэабілітаваны 15.12.1992

    Навасад Наталля Іванаўна, нарадзілася ў 1901. Выслана 10.2.1940. Вызвалена 16.8.1946. Рэабілітавана 15.12.1992

    Навасад Уладзімір Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 16.8.1946. Рэабілітаваны 15.12.1992

    Навасад Фёдар Уладзіміравіч, нарадзіўся ў 1920. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 16.8.1946. Рэабілітаваны 15.12.1992

     

    Вёска Навасёлкі

    Федаровіч Алена Янаўна, выслана 10.2.1940. Вызвалена 15.6.1946. Рэабілітавана 4.7.1994

    Федаровіч Багдан Янавіч, нарадзіўся ў 1932. Высланы 10.2.1940. Вызвалены 15.6.1946. Рэабілітаваны 4.7.1994

    Федаровіч Лешак Янавіч, высланы 10.2.1940. Рэабілітаваны 4.7.1994

     

    Вёска Манафееўцы

    Жук Войцех Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 1.4.1951. Рэабілітаваны 23.7.1993

    Жук Магдалена Казіміраўна, нарадзілася ў 1895. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 7.10.1955. Рэабілітавана 7.10.1955

     

    Вёска Сугакі

    Каласоўская Ганна Мацвееўна, нарадзілася ў 1884. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.2.1956. Рэабілітавана 26.8.1993

    Каласоўскі Аляксандр Мікалаевіч, нарадзіўся ў 1880. Высланы 17.4.1952. Вызвалены 8.2.1956. Рэабілітаваны 26.8.1993

     

    Субацкі сельсавет

    Вёска Астроўчыцы

    Жукоўская Эмілія Бернардаўна, нарадзілася ў 1867. Выслана 10.2.1940. Рэабілітавана 12.2.1996

    Стасевіч Адольф Антонавіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 24.7.1956. Рэабілітаваны 24.11.1993

    Стасевіч Антон Сцяпанавіч, нарадзіўся ў 1884. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 24.7.1956. Рэабілітаваны 24.11.1993

    Стасевіч Гелена Антонаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.7.1956. Рэабілітавана 24.11.1993

    Стасевіч Іосіф Антонавіч, нарадзіўся ў 1939. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 24.7.1956. Рэабілітаваны 24.11.1993

    Стасевіч Марыя Адамаўна, нарадзілася ў 1891. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 24.7.1956. Рэабілітавана 24.11.1993

    Стасевіч Мечыслаў Антонавіч, нарадзіўся ў 1934. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 24.7.1956. Рэабілітаваны 24.11.1993

    Стасевіч Ромуальд Антонавіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 20.4.1956. Рэабілітаваны 24.11.1993

     

    Вёска Вішнявічы

    Мурончык Вацлаў Восіпавіч, нарадзіўся ў 1885. Высланы 15.4.1952. Вызвалены 30.7.1956. Рэабілітаваны 10.9.1993

    Мурончык Яніна Восіпаўна, нарадзілася ў 1918. Выслана 15.4.1952. Вызвалена 30.7.1956. Рэабілітавана 10.9.1993

     

    Вёска Калантаі

    Хоміч Антон Самуілавіч, нарадзіўся ў 1900. Высланы 1.04.1951. Вызвалены 1.7.1955. Рэабілітаваны 21.5.1955

    Хоміч Марыя Антонаўна, нарадзілася ў 1937. Выслана 1.04.1951. Вызвалена 1.7.1955. Рэабілітавана 21.5.1955

    Хоміч Яўген Антонавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.04.1951. Вызвалены 1.7.1955. Рэабілітаваны 21.5.1955

     

    Вёска Косіна

    Палтарак Алена Станіславаўна, нарадзілася ў 1947. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Палтарак Вацлаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1944. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 15.9.1993

    Палтарак Генуэфа Іосіфаўна, нарадзілася ў 1880. Выслана 18.4.1952. Рэабілітавана 15.9.1993

    Палтарак Рэгіна Фадзееўна, нарадзілася ў 1912. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Палтарак Станіслаў Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1902. Вызвалены 3.8.1956. Рэабілітаваны 15.9.1993

    Палтарак Ядзвіга Станіславаўна, нарадзілася ў 1946. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 3.8.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

     

    Вёска Лічыцы

    Апановіч Іван Філіпавіч, нарадзіўся ў 1922. Высланы 13.4.1940. Вызвалены 15.7.1946. Рэабілітаваны 6.7.1993

    Апановіч Марыя Паўлаўна, нарадзілася ў 1882. Выслана 13.4.1940. Вызвалена 15.7.1946. Рэабілітавана 6.7.1993

    Апановіч Надзея Філіпаўна, нарадзілася ў 1921. Выслана 13.4.1940. Вызвалена 15.7.1946. Рэабілітавана 6.7.1993

    Апановіч Філіп Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1880. Высланы 13.4.1940. Вызвалены 15.7.1946. Рэабілітаваны 6.7.1993

     

    Шылавіцкі сельсавет

    Вёска Бігені

    Пашкоўская Марыя Міхайлаўна, нарадзілася ў 1880. Выслана 22.4.1952. Вызвалена 15.9.1956. Рэабілітавана 15.9.1993

    Пашкоўскі Восіп Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1930. Высланы 22.4.1952. Вызвалены 15.9.1956. Рэабілітаваны 15.9.1993

    Пашкоўскі Станіслаў Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1907. Высланы 22.4.1952. Вызвалены 15.9.1956. Рэабілітаваны 15.9.1993

     

    Вёска Кукалкі

    Палтарак Іван Іванавіч, нарадзіўся ў 1878. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 31.5.1955. Рэабілітаваны 14.9.1993

    Палтарак Іван Людзвігавіч, нарадзіўся ў 1917. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 8.8.1956. Рэабілітаваны 14.9.1993

    Палтарак Казімір Людзігавіч, нарадзіўся ў 1914. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 15.9.1956. Рэабілітаваны 14.9.1993

    Палтарак Казіміра Людвігаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 15.9.1956. Рэабілітавана 14.9.1993

    Палтарак Марыя Міхайлаўна, нарадзілася ў 1926. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 14.9.1993

    Палтарак Цеафілія Іванаўна, нарадзілася ў 1879. Выслана 22.4.1952. Вызвалена 15.9.1956. Рэабілітавана 14.9.1993

    Палтарак Яніна Іванаўна, нарадзілася ў 1950. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 8.8.1956. Рэабілітавана 14.9.1993

     

    Вёска Раднікі

    Данько Алена Дзмітрыеўна, нарадзілася ў 1942. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 26.7.1963. Рэабілітавана 10.11.1993

    Данько Вера Антонаўна, нарадзілася ў 1899. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 26.7.1963. Рэабілітавана 26.7.1963

    Данько Дзмітрый Ігнатавіч, нарадзіўся ў 1888. Высланы 10.12.1955. Вызвалены 13.7.1963. Рэабілітаваны 13.7.1963

    Данько Любоў Дзмітрыеўна, нарадзілася ў 1928. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 15.9.1956. Рэабілітавана 26.7.1963

    Ігнацік Антаніна Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1929. Выслана 1.4.1951. Рэабілітавана 29.11.1963

    Ігнацік Марыя Іванаўна, нарадзілася ў 1890. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.1.1964. Рэабілітавана 29.11.1963

    Ігнацік Міхаіл Сцяпанавіч, нарадзіўся ў 1924. Высланы 13.2.1956. Вызвалены 22.10.1964. Рэабілітаваны 10.11.1993

    Ігнацік Пётр Сцяпанавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 28.1.1957. Рэабілітаваны 29.11.1963

    Ігнацік Раіса Сцяпанаўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 1.1.1964. Рэабілітавана 29.11.1963

    Ігнацік Сцяпан Сямёнавіч, нарадзіўся ў 1885. Высланы 29.11.1955. Вызвалены 22.10.1964. Рэабілітаваны 10.11.1993

    Клыш Зінаіда Філарэтаўна, нарадзілася ў 1900. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 14.12.1965. Рэабілітавана 19.1.1994

    Клыш Іван Лявонавіч, нарадзіўся ў 1935. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 19.1.1994

    Клыш Лявон Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1891. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 19.1.1994

    Клыш Марыя Лявонаўна, нарадзілася ў 1926. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 10.4.1956. Рэабілітавана 19.1.1994

    Клыш Міхаіл Лявонавіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 19.1.1994

    Клыш Павел Лявонавіч, нарадзіўся ў 1931. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 14.12.1965. Рэабілітаваны 19.1.1994

    Палуянка Іван Рыгоравіч, нарадзіўся ў 1933. Высланы 19.4.1951. Вызвалены 19.11.1962. Рэабілітаваны 19.11.1962

    Палуянка Кацярына Васільеўна, нарадзілася ў 1860. Выслана 19.4.1951. Рэабілітавана 19.11.1962

    Палуянка Марфа Фёдараўна, нарадзілася ў 1889. Выслана 19.4.1951. Вызвалена 19.11.1962. Рэабілітавана 19.11.1962

    Палуянка Надзея Рыгораўна, нарадзілася ў 1932. Выслана 19.4.1951. Вызвалена 19.11.1962. Рэабілітавана 19.11.1962

    Палуянка Ціт Пятровіч, нарадзіўся ў 1892. Высланы 19.4.1951. Вызвалены 19.11.1962. Рэабілітаваны 19.11.1962

    Руденік Вера Міхайлаўна, нарадзілася ў 1899. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 20.11.1957. Рэабілітавана 6.8.1991

    Руденік Іван Лявонавіч, нарадзіўся ў 1947. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 20.11.1957. Рэабілітаваны 1.9.1993

    Руденік Лявон Міхайлавіч, нарадзіўся ў 1896. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 20.11.1957. Рэабілітаваны 6.8.1991

    Руденік Любоў Лявонаўна, нарадзілася ў 1927. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 20.11.1957. Рэабілітавана 20.11.1957

    Руденік Міхаіл Ільіч, нарадзіўся ў 1881. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 17.7.1956. Рэабілітаваны 10.6.1993

    Руденік Надзея Мацвееўна, нарадзілася ў 1887. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 17.7.1956. Рэабілітавана 10.6.1993

    Руденік Ніна Лявонаўна, нарадзілася ў 1936. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 20.11.1957. Рэабілітавана 1.9.1993

    Руденік Сямён Ільіч, нарадзіўся ў 1889. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 17.7.1956. Рэабілітаваны 10.6.1993

    Тамашчык Мікалай Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1938. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 18.4.1956. Рэабілітаваны 21.4.1992

     

    Вёска Снапкі

    Палтарак Станіслаў Феліксавіч, нарадзіўся ў 1911. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 21.11.1955. Рэабілітаваны 18.6.1993

    Палтарак-Пашкоў Мечыслаў Станіслававіч, нарадзіўся ў 1950. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 21.11.1955. Рэабілітаваны 18.6.1993

    Палтарак-Пашкова Яніна Аляксандраўна, нарадзілася ў 1923. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 21.11.1955. Рэабілітавана 18.6.1993

     

    Вёска Скураты

    Жаваранак Валянціна Іосіфаўна, нарадзілася ў 1951. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 7.2.1957. Рэабілітавана 27.12.1993

    Жаваранак Іосіф Іванавіч, нарадзіўся ў 1903. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 7.2.1957. Рэабілітаваны 30.12.1991

    Жаваранак Лідзія Іосіфаўна, нарадзілася ў 1935. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 30.08.1958. Рэабілітавана 30.12.1991

    Жаваранак Мікалай Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1943. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 7.2.1957. Рэабілітаваны 10.5.1993

    Жаваранак Ніна Філіпаўна, нарадзілася ў 1915. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 7.2.1957. Рэабілітавана 30.12.1991

    Жаваранак Уладзімір Іосіфавіч, нарадзіўся ў 1931. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 7.2.1957. Рэабілітаваны 30.12.1991

     

    Вёска Шандры

    Марчык Адольф Людзвігавіч, нарадзіўся ў 1936. Высланы 1.4.1951. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 15.6.1993

    Марчык Людзвіг Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1907. Высланы 29.5.1952. Вызвалены 4.12.1955. Рэабілітаваны 15.6.1993

    Марчык Магдалена Марцінаўна, нарадзілася ў 1899. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 4.12.1955. Рэабілітвана 25.11.1975

    Марчык Юлія Людзвігаўна, нарадзілася ў 1938. Выслана 1.4.1951. Вызвалена 4.12.1955. Рэабілітавана 15.6.1993

    Цімафейчык Аляксандр Рыгоравіч, нарадзіўся ў 1886. Высланы 22.4.1955. Вызвалены 20.9.1957. Рэабілітаваны 22.9.1993

    Ціімафейчык Леанард Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1948. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 20.9.1957. Рэабілітаваны 22.9.1993

    Цімафейчык Людзвіг Аляксандравіч,  нарадзіўся ў 1944. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 20.9.1957. Рэабілітаваны 22.9.1993

    Цімафейчык Рышард Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1941. Высланы 18.4.1952. Вызвалены 20.9.1957. Рэабілітаваны 22.9.1993

    Цімафейчык Цеафілія Антонаўна, нарадзілася ў 1906. Выслана 18.4.1952. Вызвалена 20.9.1957. Рэабілітавана 22.9.1993

     

    Вёска Яцвезь

    Піваварчык Аляксандр Аляксандравіч, нарадзіўся ў 1940. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 17.6.1957. Рэабілітаваны 17.3.1976

    Піваварчык Аляксандр Дзям’янавіч, нарадзіўся ў 1911. Высланы 2.4.1951. Вызвалены 17.6.1957. Рэабілітаваны 17.3.1976

    Піваварчык Антаніна Аляксандраўна, нарадзілася ў  1949. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 17.6.1957. Рэабілітавана 15.6.1993

    Піваварчык Марыя Пятроўна, нарадзілася ў 1920. Выслана 2.4.1951. Вызвалена 17.6.1957. Рэабілітавана 17.3.1976

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    Ваўкавышчына ў др.палове Х1Х – пач. ХХ ст

    // Ваш отзыв »

    Другая палова Х1Х – пач. ХХ ст. для Ваўкавышчыны таксама была багата на падзеі звязаныя з актыўным удзелам насельніцтва ў грамадска-палітычным руху.

    Ваўкавыскі павет з’яўляўся раёнам актыўнага грамадска-палітычнага руху напярэдадні і ў час паўстання 1863г. Адразу пасля адмены прыгонскага права тут нарастала хваля сялянскіх выступленняў, выкліканых незадаволенасцю былых прыгонных умовамі сялянскай рэформы, памерамі інвентарных павіннасцей. Вясной 1861г ў мястэчку Лыскава адбыліся хваляванні, у якіх прынялі ўдзел больш 100 сялян. Ваўкавыскі іспраўнік апісваў гэтыя падзеі: «Толпа громно и дерзко с твердостью отвечала, что они сгонную повинность отбывать не будут для того именно, что им таковая в тяжесть, что они знают, что вся губерния от этой повинности откажется, что они никому не верят, даже губернскому начальству.., что какое это освобождение от крепостной зависимости, когда нет ни малейшего уменьшения повинности». Гэта хваляванне сялян мястэчка Лыскава было падаўлена батальёнам пяхоты. Але ў жніўні таго ж года сяляне вёсак Бялавічы, Калядзічы, Парфёнавічы, Струбніца, Пацавічы, Плінога і Самуйлавічы, усяго 212 дывароў, таксама адказаліся “… от отбывания сгонной повинности, а также сопротивлялись власти мирового посредника в избрании должностных лиц”. У адказ на прадпрымаемыя меры па ўціхамірванню, сяляне аказвалі супраціўленне.

    Пасля варшаўскіх падзей у лютым 1861г па ўсяму краю пракацілася хваля пратэсту, маніфестацый у знак салідарнасці з польскім нацыянальна-вызваленчым рухам. Асабліва гэта адчувалася ў асяроддзі моладзі навучальных устаноў. Пасля ўвядзення ваеннага становішча ў краі некалькі спыніўся маніфестацыйны рух, адкрыта не спявалі забароненых гімнаў, але ж нацыянальныя мелодыі гучалі на ўсей Гродзенскай губерні, распаўсюджваліся лістоўкі, звароты, адозвы. У красавіку 1862г ў Ваўкавыску пад паліцэйскім наглядам знаходзіліся маладыя жанчыны Іллаковічава, Савіцкая і ЕНарбут, якія пражывалі ў мястэчку Свіслач і вялі агітацыйную дзейнасць сярод старшакласнікаў мясцовай прагімназіі, чыталі ім розныя пракламацыі. «Последствие такого… влияния выразилось тем, что 25 марта в воскресенье возобновлено было в местном костеле пение учениками высших классов прогимназии возмутительного гимна…».

    У гэты час К.Каліноўскі разам з В.Урублеўскім у Гродне ствараюць нелегальны рэвалюцыйны гурток. У 1861г К.Каліноўскі  ўвайшоў у створаны у Вільна Камітэт руху (1862г – Літоўскі правінцыяльны камітэт), які вёў актыўную падрыхтоўку да паўстання. Каб схіліць на бок паўстання сялян, К.Каліноўскі са сваімі паплечнікамі разгарнулі сярод іх рэвалюцыйную агітацыю. З гэтай мэтай быў наладжаны выпуск першай беларускай дэмакратычнай газеты “Мужыцкая праўда”. Яна выходзіла ў форме пракламацый-зваротаў да сялян ад імя “Яські гаспадара з-пад Вільні”. Газета атрымала шырокае распаўсюджанне сярод насельніцтва. У кастрычніку 1862г у рапарце прыстава 2-га стана Слонімскага павета адзначалася, што “7 октября 1862г К.Калиновский распространял брошюру, возврашаясь из г.Слонима в г.Волковыск. …Брошюры эти крестьяне, читая между собой, извлекают разнородные мысли». На старонках “Мужыцкай праўды” пісалася аб неабходнасці перадачы зямлі сялянам, ліквідацыі бюракратыі і стварэнне дзяржавы, у якой народ прымаў бы ўдзел у кіраванні і г.д. К.Каліноўскі з сябрамі заклікалі да аб’яднання ўсіх дэмакратычных, антыпрыгонніцкіх сіл. Разумелі, што паўстанне без сялян не можа перамагчы.

    Паўстанне ў Польшчы пачалося ў ноч з 22 на 23 студзеня 1863г. Яно з’явілася вынікам працяглай барацьбы польскага народа за нацыянальную незалежнасць. Аднак паўстанне не было абмежавана рамкамі аднаго Каралеўства Польскага. У хуткім часе яно ахапіла Літву і Беларусь, стаўшы антыфеадальным рухам літоўскіх і беларускіх народных мас, бачыўшых у польскім народзе саюзніка ў барацьбе супраць прыгнятальнікаў. Не выпадкова, адзін з кіраўнікоў паўстання К.Каліноўскі заяўляў: «Польское дело – это наше дело, это дело свободы».

    Паўстанне ў Беларусі і Літве узначальваў Літоўскі правінцыяльны камітэт, які аб’явіў сябе Часовым правінцыяльным Урадам Літвы і Беларусі. Але хутка ён быў распушчаны па рашэнню Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта (у Варшаве), а замест яго быў утвораны “Отдел, управляющий провинцими Литвы» на чале з буйным памешчыкам з Коўна Якабам Рейштарам. Аднак “Отдел” створаны ў асноўным з “белых” (буйных каменшчыкаў), практычна нічога не рабіў для разгортвання паўстанцкага руху, аказаўся няздольным узначальваць нацыянальна-вызваленчую барацьбу.

    Цэнтрам паўстанцкага руху стала Гродзенская губерня, куды з мандатам рэвалюцыйнага камісара ў сакавіку 1863г накіраваўся Кастусь Каліноўскі.

    У сувязі з тым, што паўстанне пачалося раней намечанага тэрміна, на месцах яшчэ не была завершана падрыхтоўка. У Ваўкавыскім павеце першыя паўстанцкія атрады з’явіліся толькі ў красавіку-маі. Падрыхтоўкай да паўстання і фарміраваннем атрадаў у Ваўкавыскім павеце займаўся доктар Мечыслаў Гліндзіч. Ён атрымаў ад В.Урублеўскага даручэнне сабіраць людзей і сродкі да паўстання. У час паўстання Гродзенская губерня была падзелена на часткі. Ваўкавыскі павет разам з Слонімскім і Гродзенскім уваходзілі ў Паўночную частку, якую узначальваў намеснік рэвалюцыйнага камісара Э.Заблоцкі. Атрад ваўкавыскіх паўстанцаў узначаліў Густаў Стравінскі (Млотка) – паручык Мурамскага пяхотнага палка. Пакінуўшы сваю часць, ён перайшоў да паўстанцаў. Аснову атрада складала моладзь, дробная шляхта і аднадворцы, сяляне мястэчка Лыскава і ваколіцы, усяго 136 чалавек. Атрад дзяліўся на 3 групы: стралкоў, касіянераў і конную групу. Баявое хрышчэнне ваўкавыскія паўстанцы атрымалі 2 мая каля в. Міхаліна, дзе страцілі 5 чалавек. Пасля сутычкі з карнікамі каля Вялікага Вугла 5 мая атрад “Млотка” об’яднаўся з групай Ляндэра (25 чалавек), пружанскімі добраахвотнікамі (70 чалавек). Аб’яднаным атрадам пачаў камандаваць Ляндэр (Ленкевіч): 13 мая каля М.Новы Двор Ваўкавыскага павета адбылася сутычка паміж паўстанцамі і стралковым батальёнам з 40 казакамі пад камандаваннем капітана Кулікоўскага. У паўстанцаў было забіта 12 чалавек. Значныя страты панеслі яны і пры сутычцы 23 чэрвеня ля М.Масткі з дзвюма ротамі Фінляндскага палка і 27 ліпеня каля ўрочышча Вялікае Балота і хутара Цымлева.

    Буйным атрадам, налічваўшым да 400 чалавек пешых і 40 конных, з’яўляўся атрад, якім камандаваў “главный предводитель инсургентов и комиссар воеводства Гродненской губернии» Ануфрый Духінскі, былы эмігрант, адстаўны палкоўнік, удзельнік паўстання 1830-31гг, ён прыбыў з Парыжа. Атрад складаўся з памешчыкаў, шляхты, чыноўнікаў, мяшчан, гімназістаў Беластоцкай, Гродзенскай і Свіслацкай гімназій, адстаўных салдат і казённых сялян. Ёе меў дакладную ваенную арганізацыю. Камандзірам батальёна быў збегшы з Літоўскага палка капітан Эйтмановіч, роту пешых стральцоў узначальваў адстаўны паручык Завістоўскі і паручык Урублеўскі інспектар Сакольскага егерскага вучылішча. Ротай касіянераў камандаваў чыноўнік 1-га аддзялення Беластоцкага павятовага казначэйства Ляткоўскі і француз Сімоне, конных стральцоў – беластоцкі памешчык Казімір Кабылінскі і яго памочнік памешчычы сын Уладзіслаў Міхайлоўскі. У конных стральцах знаходзіліся сыны Кабылінскага Канстанцін і Адольф і два пляменнікі з в.Хародня і адстаўны ўланскі афіцэр Кіліжынскі, называўшы сябе Падкова. Казначэем быў былы настаўнік Беластоцкай гімназіі Арамовіч, кватэрмейстрам – Устілло, дакратамі – збегшы ваенны медык Іван Каліноўскі і яго памочнік Бірфрэнт з Беластока.

    Атрад пачаў фарміравацца з 5 красавіка у в.Зялёнай Беластоцкага павета,  маёнтку графа Кружэнстэрна. Туды прыбылі збегшыя афіцэры літоўскага палка Эйтымановіч, Роман, паручык Брандт, падпаруччыкі Міцкевіч і Баранцэвіч, юнкер Ятаў і адзін радавы гэтага палка. Далей шлях атрада лятаў на Каменку. Па дарозе каля маёнтка Валіл паўстанцы сутыкнуліся з царскімі войскамі і пацярпелі паражэнне. Рэшткі сабраліся ў селе каля урочышча Стажынка Беластоцкага павета, але тут атрад распаўся. Прычыны, магчыма, былі ў адсутнасці харчавання і сварках, якія адбыліся паміж Эйтымановічам і былымі афіцэрамі Рамано, Бландтам, Міцкевічам, Баранцжвічам. Апошнія адправіліся ў Каралеўства Польскае, а Эйтымановіч застаўся пры Духінскім. Каля 10 мая ва урочышчы Дворістке Сакольскага павета адбылося канчатковае фарміраванне атрада, і праз 10 дзён ён накіраваўся у Ваўкавыскі павет.

    Тут ужо дзейнічалі асобныя паўстанцкія атрады. У данясеннях царскіх чыноўнікаў на імя Гродзенскага губернатара, у рапартах і другіх дакументах паўстанцы называюцца мяцежнікамі, касіянерамі, інсургентамі, разбойнікамі, злаўмыснікамі, а паўстанцкія атрады – шайкамі і партыямі. Іх колькасць вызначалася зыходзячы са звестак, атрыманых ад уладальнікаў маёнткаў і ферм, прыставаў і іных асведаміцелей у 10,20,30,50,70 і нават 500,700 і 1000 чалавек.

    22 красавіка 1863г камандуючы батальёнам раскватэраваным у Ваўкавыску, маёр Духноўскі даносіў Гродзенскаму ваеннаму губернатару: «в 9 ½ часа по полудни сообщили мне на словах за достоверное сведение, что будто бы в Волковысском уезде, в местность Лыскове, и окрестностях оного появилась шайка мятежников около 1000-чи человек, и намеревающихся направиться неизвестного мне на какой именно пункт… в случае нападения упомянутого числа злоумышленников на город Волковыск имеющихся здесь 454 человек (3 роты) весьма недостаточно. Однако находится в совершенной готовности на случай нападения».

    25 красавіка 30 узброеных паўстанцаў вярхом і на павозках у чырвоных канфедэратках заехалі ў вёску Лубянка і, «обскочив фальварок, пехотною цепью забрали насильно все находившиеся в оном съестные припасы, а также овса 4 четверти, 1 корову и 18 ведер спирта и со всем этим отправились в окружающий то имение лесок». У той жа дзень 60 узброеных чалавек прыбылі з Гродзенскага павета і на 3 гадзіны затрымаліся ў маёнтку Зэльвяны памешчыка Каржывіцкага. Распытаўшы дарогу на Ваўкавыск, між тым самі накіраваліся ў супрацьлеглую старану. 27 красавіка атрад пад кіраўніцтвам палкоўніка Ляндэра прыбыў ў маёнтак Вішнеўку к памешчыку Гранкоўскаму. Яны затралі сілай двух чалавек, 4 кані, 2 фурманкі і накіраваліся ў лясы казённага маёнтка Крэжэслы, які знаходзіўся ў некалькіх месцах ад м.Ізабелін.

    У красавіку-маі паўстанне набыло шырокі размах, ахапіла амаль увесь павет. Атрады паўстанцаў з’яўляліся ў ваколіцах Нязбодзіч, Тэаліна, Самойлавіч, Адамкава, Свіслачы.

    Для падаўлення паўстання царскі ўрад накіраваў у павет 3-ці батальён Стронгерманландскага пяхотнага генерал-ад’ютанта князя Меншыкава палка, якім камандаваў вопытны афіцэр маёр Духноўскі. Ён жа з’яўляўся і ваенным камендантам Ваўкавыска і павета. У маі 1863г камандзірам палка быў назначан падпалкоўнік Калаколец. У мястэчку Свіслач знаходзіўся атрад № 115 пад камандаваннем маёра Шутэнка. Салдаты, у адрозненне ад паўстанцаў, мелі перавагу ў колькасці, былі добра узброены і абучаны.

    Дакладна разумеючы, што перавага на старане рускіх войск, урад заклікаў да тактыкі партызанскай вайны. Паўстанцаў нацэльвалі на працяглую і упартую барацьбу. Кіраўніцтва паўстаннем разам са зменай тактыкі вялікую ўвагу прыдавала паляпшэнню ўзбраення атрадаў. Паўстанцкая арганізацыя Беларусі і Літвы атрымала к таму часу новую зброю, закупленую ў Еўропе. Каб заплаціць за яе грошы насельніцтва было абкладзена падаткам.

    Фарміраванню паўстанцкіх атрадаў, забеспячэнню іх харчаваннем, фуражом і інш. садзейнічалі многія польскія памешчыкі Ваўкавыскага павета.

    У маі пачасціліся выпадкі нападзення паўстанцаў на маёнткі, якія належалі рускім памешчыкам – на казённую Князікоўшчынскую ферму, у маёнткі Устроня, Ліберполя і Яніна, маёнткі Ятвеск, Крапіўніцу, маёнткі Гудзевічы, памешчыка Йодкі, у м.Кржемяніцы, вёскі Ляхавічы, Дабрасельцы, Грынкі. У памешчыкаў патрабавалі прадуктовыя прыпасы, каней. Сілай бралі каней ў сялян, за іх плацілі прагонныя грошы.

    17 мая ўзброены паўстанцкі атрад колькасцю 40 чалавек прыбыў у м.Свіслач.

    Паўстанцы арыштавалі прыстава. «На площади местечка возле костела, -отмечалось в том же донесении, пели возмутительные гимны и читали противоправительственные манифестации, после чего заставили жителей снести для них съестных припасов. К партии этой присоединились из м.Свислочь ученики Константин Калиский, Флориян Масюкевич, дворянин Адольф Мильгоф».

    Падвергліся разрабаванню казённыя селськія управы. 21 мая ў в.Ражкі Свіслацкай казённай сельскай управы, разбіўшы казённы куфар, забралі 11 руб. 90 кап., пячаткі, пашпарт, бланкі і гербавую паперу. У Баярскай казённай управе пры в.Каланой забралі з куфра казённыя грошы ў суме 14 руб. 47 ½ кап., пячаткі, пашпартныя бланкі, медыкаменты. Такі ж разбой быў учынены ў Юшкоўскай, Шышкаўскай і другіх управах.

    Ваўкавыскі паыятовы іспраўнік, спрабуючы прадухіліць з’яўленне у населеных пунктах людзей з “шаек”, загадаў ва ўсіх мястэчках, сёлах і вёсках паставіць рагаткі пры ўездах і “мець пры іх вартавых з сялян на першы выпадак з каламі”.

    У 20 чыслах мая адбываюцца першыя буйныя сутыкненні паўстанцаў з урадавымі войскамі. Паўстанцкі атрад пад кіраўніцтвам палкоўніка Ляндэра, колькасцю 700 чалавек, узброеных паляўнічымі стрэльбамі, у т.л. 135 косамі і 40 чалавек конных стральцоў, раздзяліўшыхся на тры часткі накіраваліся па Слонімскаму тракту. Каля М.Лыскава планавалася злучэнне з атрадам палкоўніка Духінскага. Абодва атрады рыхтавалі напад на грашовы транспарт, які павінен быў, як меркавалася, праходзіць па гэтай дарозе.

    Наперарэз ім 21 мая ў накірунку м.Зэльва выйшаў атрад казакаў. Аднак па дарозе яны атрымалі загад падпалкоўніка Казанлі змяніць маршрут і выступіць у м.Новы Двор, дзе чакаць яго прыбыцця. Прайшоўшы 12 вёрст, казакі натрапілі на месца прывалу паўстанцаў. Вакол валялася шмат акуркаў цыгарэт, агаркаў стэалінавых свечак і шалухі вараных яек. У 3 з паловай гадзіны па палудні 24 мая паўстанцы былі насцігнуты ва участку Пагартало, у Ружанскай казённай дачы Слонімскага павета. Тут імі ў лесе быў выстаўлены конны пікет, а ў 3-х вярстах у градах Чачэргі ў тонкіх непраходных месцах за невялікім ручаём хаваўся стралковы ланцуг. СТралкі заваліся на дрэвах.

    3-я стралковая рота ўрадавых войск з 3-ма паўузводамі рэзерва 9-й роты перайшла ў наступленне. Падступіўшы на адлегласць ў 50 крокаў, паўстанцы адкрылі пальбу. Раздаваліся галасы: “Панове храбрей, их бардзо мало, одна рота стрельцов, мы их вшистких побием». Застаўляючы забітых, салдаты адступілі. Абрадаваныя такім вынікам, паўстанцы кінуліся з лесу, але былі сустрэты меткім агнём стралкоў і вымушаны былі заняць ранейшую пазіцыю. Салдаты зноў пайшлі ў атаку. На гэты раз паўстанцы не вытрымалі, пачалі разбягацца. Рота, пахараніўшы забітых  ніжніх чыноў, размясцілася на адпачынак у 14 вярстах ад М.Ружаны.

    25 мая да казакоў прыбыло падмацаванне – атрад палкоўніка Казанлі. 26 мая абодва атрады праз М.Падароск накіраваліся ў напрамку М.Лыскава, а адтуль у Новы Двор. Там ужо знаходзіўся атрад маёра Марозава, які захапіў у палон 4-х паўстанцаў.

    Нягледзечы на страты, рэшткі паўстанцкіх атрадаў сцякаліся ў Белавежскую Пушчу. Каля маёнтка Новы Двор у пачатку чэрвеня сабралася прыкладна 800 чалавек. Тут жа знаходзіўся ваенны кіраўнік Галоўнага штаба паўстанцаў Валерый Урублеўскі. 5 чэрвеня да месца дыслакацыі паўстанцаў 3-ма асобнымі калонамі накіраваліся ўрадавыя войскі. 9 чэрвеня ім удалося каля Субоціна патрапіць на сляды паўстанцаў і праследаваць іх. Манеўруючы, часта мяняючы накірунак руху, паўстанцы павярнулі праз Баяры на Рудню і Вялікія Грынкі. Каля в.Жаркаўшчызна адбыўся бой. Паўстанцы занялі моцную пазіцыю ззаду адкрытай паляны на ўскрайку вялікага непраходнага лесу, за паваленымі дрэвамі. Здабіўшы залп, яны запыт адкрылі частую пальбу. Салдаты з крыкам “ура” пайшлі ў атаку і праследавалі паўстанцаў 5 вёрст. Але густы лес укрыў іх. На месцы боя засталіся забітымі 40 чалавек, сярод іх адзін ксёндз. Акрамя таго ў паўстанцаз было адбіта 11 коней, 6 стрэльб, 2 пісталеты, 4 касы, порах, кулі і гатовыя патроны, паляўнічыя сумкі і рознае адзенне.

    У чэрвені-жніўні паўстанне пачало аслабеваць. У атрадах з’явіліся дэзерціры. Сяляне – удзельнікі паўстання, паверыўшы ў абяцанні ўлад прасціць, з’яўляліся з павіннай. Адыгралі сваю ролю і рэпрэсіўныя меры, учыненыя генерал-губернатарам Паўночна-Заходняга краю М.М.Мураўёвым. За насельніцтвам павета ўстанаўліваўся надзор. Кожную нядзелю Ваенны кіраўнік і павятовы іспраўнік Ваўкавыскага павета накіроўвалі аб гэтым рапарты ваеннаму губернатару г.Гродна і Гродзенскаму грамадзянскаму губернатару.

    У той жа час пачасціліся выпадкі тэрора з боку “польскіх мяцежнікаў” у адносінах “лепшых людзей – валасных старшынь, пісараў, стараст, дзесятнікаў, адстаўных ніжніх чыноў, сялян, вядомых сваёй вернасцю ўраду”, падпалаў сялянскіх сядзіб, гаспадароў якіх улічылі ў сувязях з урадавымі войскамі. Селяніна Галаўчанскай воласці Леанцянскай сельскай Грамады Ігнація Куляша, праваслаўнага, павесілі ў лесе. У запісцы на польскай мове быў кароткі прыгавор: “За здраду Радзіме”.

    Адстаўнога унтэр-афіцэра Осіпа Грынцука знайшлі павешаным з запіскай на польскай мове: “Такая учасць спасцігне ад палякаў кожнага шпіёна”. У М.Рось навесілі адстаўнога фельдфебеля Кузьміна, загадваўшага сельскім караулам. Па дадзеным на 9 верасня 1863г па Ваўкавыскаму павету пастрадала (уключаючы забітых, спаленых, павешаных) 33 чалавека.

    У канцы жніўня ўлады прынялі меры па пошуку і разгрому застаўшыхся паўстансцкіх атрадаў. 26 жніўня з М.Свіслач выступіў атрад № 115 урадавых войск, пад камандаваннем маёра Шужэнка, які складаўся з 2-х рот Стараінгерманландскага пяхотнага палка, роты Пскоўскага палка, паўэскадрона ўланаў Курляндскага палка і 10 чалавек сельскага караула.

    Салдаты прачосвалі вакольныя лясы каля М.Свіслач, Свіслацкай дачы, затым накіраваліся праз в.Добрую Волю, Рудзіна, пераправіліся праз раку Нароў, уступілі ў Пружанскі павет, у Белаежскую пушчу «для открнытия главонго скопища мятежников». Тут падключыліся Пружанскі пяхотны полк, Белавежскі 3-ці стралковы батальён. Аднак паўстанцам удалося ўцячы ад праследавання. Раздзяліўшыся на невялікія групы, яны пераправіліся праз раку Нароў і адышлі ў Ваўкавыскі павет, у лясы Свіслацкай дачы. Атрад маёра Шужэнка неадступна іх праследаваў і 30 жніўня насціг. Паўстанцаў налічвалася да 300 чалавек. Імі кіраваў В.Урублеўскі.

    Завязаўся бой. На працягу гадзіны асноўныя сілы паўстанцаў былі разбіты, рэшткі праследаваліся на працягу 6 вёрст. На месцы бою паўстанцы страцілі 31 чалавека забітымі, 2 было ўзята ў палон. Акрамя таго, быў адбіты правіянт, розны посуд, некалькі адзінак зброі, порах, кулі, кульныя формы. Страт з боку ўрадавых войскаў не было.

    Рэшткі разбітых паўстанцкіх атрадаў пад кіраўніцтвам Урублеўскага, Влодкі і Млотка праследаваліся ўрадавымі войскамі да 2 верасня.

    Удзел у паўстанні разглядаўся царскім урадам як палітычные злачынства. 23 чэрвеня 1863г быў створан Ваўкавыскі ваенна-следственны камітэт палітычных спраў. Да разгляду было прынята першых 67 спраў. У кастрычніку 1863 года пад следствам знаходзілася 68 “палітычных злачынцаў”, у іх ліку 9 памешчыкаў, 13 дваран, 5 аднадворцаў, 1 радавы, 26 сялян, 2 другіх. У лістападзе рэалізавана 55 спраў, у снежні – 60, у лютым – 1864г – 60. Усяго за 1863г па павету праведзена 104 следственных справы (праходзілі ад 1 да 4 месяцаў), пад стражаю ўтрымлівалася 104 чалавекі.

    У віну ставіўся ўдзел у мецяты, “па падазрэнню ў дастаўцы прыпасаў у шайку”, “за знаходжанне ў мецяжы”, “за дапамогу мецяжу”, “за прадастаўленне сховы мяцежніку”, “за падбухторванне сялян супраць урада”, “за захоўванне стрэльбы, пораху і дробі” і др. Большасць абвінавачваемых утрымлівалася пад аховай у астрогу, з другіх бралі падпіску аб нявыездзе.

    За ўдзел у “польскім паўстанні” (так гучаў прыгавор) па Ваўкавыскаму павету было выслана на катаржныя работы, у арыштанскія роты ў Архангельскую, Уладзімірскую, Калужскую, Кастрамскую, Палтаўскую, Пскоўскую, Разанскую, Самарскую, Тульскую, Яраслаўскую губерні і Маскву 115 чалавек.

    І хоць паўстанне закончылася паражэннем, яно адыграла вялікую ролю ў гістарычных лёсах беларускага народа. Падзеі 1863г ў Ваўкавыскім павеце з’явіліся состаўной часткай антыфеадальнага руху.

    Лепшыя прадстаўнікі беларускай дэмакратычнай інтэлігенцыі былі пакараны смерцю, высланы ў Сібір. Больш лаяльна аднесліся да тых, хто добраахвотна вярнуўся з паўстанцкіх атрадаў. Архіў змяшчае дастаткова многалікія іх спісы па Ваўкавыскаму павету. Яшчэ доўгі час адміністрацыйныя ўстановы Гродзенскай губерні займаліся высвятленнем ступені ўдзелу ў паўстанні 1863г мясцовых жыхароў.

    Пасля падаўлення паўстання 1863г астатак стагоддзя прайшоў для Ваўкавышчыны адносна спакойна. Новы усплеск барацьбы быў звязаны з Першай рускай рэвалюцыяй 1905-1907гг, якая з’явілася вынікам крайняга абвастрэння сацыяльна-эканамічных супярэчнасцей у Расіі. Спалучэнне капіталістычнага, паўфеадальнага і нацыянальнага гнёту з паліцэйска-жандармскім дэспатызмам і поўным палітычным бяспраўем народа ставіла працоўных у вельмі складанае матэрыяльнае і палітычные становішча і надавала асаблівую вострыню класавай барацьбе. Руска-японская вайна і прамысловы крызіс, які аднавіўся ў многіх раёнах краіны (у тым ліку і на Беларусі), разам з неўраджаямі ў сельскай гаспадарцы суправаджаліся ростам беспрацоўя ў гарадах і падатковага гнёту у вёсцы. К 1905г рэзка пагоршылася і без таго цяжкае становішча рабочых і сялян, узрасла іх рэвалюцыйная актыўнасць.

    Паводле афіцыйных звесткаў у 1905г у Ваўкавыску налічвалася 21 прамысловае прадпрыемства. Першыя фабрыкі з’явіліся тут у другой палове Х1Х ст. Да ліку буйнейшых належала тытунёва-махорачная фабрыка, заснаваная у 1883г. У канцы Х1Х ст. на ёй працавала 385 рабочых. Апрача яе ў горадзе было некалькі гарбарных заводаў, гільзавая фабрыка, лесапільныя заводы. Атрымалі развіццё таксама дробнатаварная і мануфактурная вытворчасць.

    Паскарольным фактарам развіцця прамысловасці Беларусі з другой паловы Х1Х ст. з’явілася чугуначнае будаўніцтва. Асобныя чыгуначныя лініі на яе тэрыторыі былі пабудаваны ў 70-90гг. У 1885г была ўведзена ў эксплуатацыю чыгунка Баранавічы-Беласток, якая прайшла праз Ваўкавыск. Яна звязвала горад з цэнтральнымі раёнамі Расіі. Пазней была пабудавана чыгунка ад Мастоў да Чарамхі, ператварыўшая Ваўкавыск у чыгуначны вузел.

    Становішча рабочых Ваўкавыска, як і іншых прамысловых цэнтраў Беларусі, у пачатку ХХст. Было вельмі цяжкім. Адсутнасць працоўнага заканадаўства і высокі ўзровень адноснага перанасялення дазвалялі прадпрымальнікам пры патуранні ўлад, дыктаваць умовы найму тым, хто шукаў працу, адвольна ўстанаўліваць працягласць рабочага дня, велічыню заработнай платы, формы і тэрміны выдачы яе, памер  штрафаў і інш. Практычна адсутнічалі медыцынская дапамога, страхаванне ад няшчасных выпадкаў і хваробы.

    Рабочыя не мелі і палітычных правоў. Ім забаранялася а’ядноўвацца ў палітычныя партыі і прафесійныя саюза, змагацца за паляпшэнне свайго становішча. Яны не карысталіся элементарнымі буржуазнымі свабодамі. Цяжкае матэрыяльнае становішча і палітычнае бяспраўе стварылі перадумовы для развіцця рабочага руху. Асабліва яскрава гэта паказаў 1905г.

    Рэвалюцыя пачалася 9 студзеня 1905г, калі загаддзя падрыхтаваныя войскі па загаду цара ў розных месцах Пяцярбурга растралялі масавыя шэсці рабочых, якія накіроўваліся да Зімовага палаца, каб уручыць цару петыцыю з просьбай палепшыць становішча. У гэты дзень было забіта больш як 1 тыс. чалавек і каля 5 тыс. паранена. Гэтай акцыяй царскі ўрад спадзяваўся прадухіліць рэвалюцыю.

    Вестка пра крывавае злачынства хутка абляцела ўсю краіну і выклікала хвалю гневу і абурэння. Палескі і Паўночна-Заходні камітэты РСДРП і іх мясцовыя групы распадсюджвалі лістоўкі, у якіх растлумачвалі палітычны сэнс пецярбургскіх падзей і заклікалі працоўных Беларусі да барацьбы з самадзяржаўем. Стачкі пратэсту супраць злачынства царызму і стачкі пралетарскай салідарнасці з піцерскімі рабочымі хутка ахапілі і прамысловыя цэнтры Гродзенсмкай губерні. Начальнік Гродзенскага губернскага жандармскага ўпраўлення Пацэвіч паведамляў ў Дэпартамент паліцыі, што 16 студзеня ў Ваўкавыску спынілі работу рабочыя ўсіх майстэрань.

    Значнага развіцця дасягнуў ў Гродзенскай губерні вясной і летам 1905г і сялянскі рух. У Ваўкавыскім павеце ў час жніва пачаліся масавыя забастоўкі падзёншчыкаў і батракоў. У канцы чэрвеня Гродзенскі, Ваўкавыскі і некаторыя іншыя паветы губерні ахапіла агульная забастоўка. Сяляне спынілі не толькі ўсе работы па найме, але і адмовіліся ад выканання адработкаў. Яны патрабавалі павышэння заработнай платы. На памешчыцкіх палях збажына была не зэката, а на лугах сена не скошана. Памешчыкі прасілі накіраваць на палявыя работы салдат. Камандаванне Віленскай ваеннай акругі, баючыся “ўздзеяння на ніжніх чыноў супрацьурадавай прапаганды”, адмовіліся выканаць просьбу. Памешчыкі былі вымушаны павялічыць плату падзёншчыкам і батракам.

    У беларускіх паветах Гродзенскай губерні летам 1905г былі адзначаны 84 сялянскія выступленне, пераважная большасць якіх адбывалася ў Брэсцкім, Ваўкавыскім і Гродзенскім паветах, дзе было найбольш беззямельнага пралетарыяту. Гэта паўплывала на характар руху: забастоўкі батракоў і падзёншчыкаў склалі больш за 50% усіх сялянскіх выступленняў.

    Рух сялян у гэты час у сваёй основе быў стыхійны, а іх палітычныя патрабаванні няясныя. Аднак, ужо вясной і летам 1905г яны выказваліся за ліквідацыю памешчыцкага землеўладання і перадачы ўсіх зямель працоўнаму народу.

    Становішча, якое склалася ў Расіі к восені 1905г спрыяла далейшаму ўздыму рэвалюцыі: у радзе галін прамысловасці аднавіўся крызіс, а ў сельскай гаспадарцы некаторых губерняў быў недарод хлеба, ільну, бульбы. Крызіс у прамысловасці і неўраджай ў селськай гаспадарцы суправаджаліся скарачэннем чыгуначных перавозак. Пагаршэнне эканамічнага становішча ў краіне асабліва выявілася ў апошнім квартале 1905г.

    Ва ўмовах эканамічнага і палітычнага крызісу ў краіне пачалася Кастрычніцкая палітычная стачка. Па прапанове Маскоўскага Савета рабочых дэпутатаў першымі аб’явілі стачку чыгуначнікі Масквы. Стачка хутка распаўсюдзілася па ўсёй Расіі і ператварылася ва ўсеагульную.

    У кастрычніку 1905г на Гродзеншчыне ўлічаны 29 выступленняў рабочых, у тым ліку і ў Ваўкавыску. Яны праводзіліся пад лозунгамі “Далой самадзяржаўе”, “Далой Дзяржаўную думу!”, “Няхай жыве Устаноўчы сход!”. Рабочыя чыгуначных майстэрань і чыгуначнага транспарту Беларусі разам з рабочымі буйнейшых прадпрыемстваў склалі асноўную і вядучую сілу стачачнікаў. Усе іншыя катэгорыі рабочых ішлі за імі, або далучаліся да іх.

    У перыяд Усерасійскай палітычнай стачкі па ініцыятыве бальшавікоў, якія ўзначалілі барацьбу рабочых Ваўкавыска, у горадзе з саставу рабочых і служачых быў створаны стачачны камітэт, які адыграў рашаючую ролю ў кіраўніцтве забастоўкай. У дні стачкі камітэт поўнасцю распараджаўся чыгуначным вузлом, падтрымліваў парадак у горадзе, абавязваў фабрыкантаў выплачваць зарплату за дні забастоўкі, рэгуляваў цэны, выдаваў матэрыяльную дапамогу бастуючым рабочым і інш. Відную ролю ў дзейнасці стачачнага камітэта адыгрывалі Вішнеўскі, Гэйнцэ і Капланоўскі. Спробы мясцовай адміністрацыі спыніць стачку і аднавіць рух паяздоў не мелі поспеху.

    Магутнасць Кастрычніцкай палітычнай стачкі прымусіла Мікалая П падпісаць Маніфест 17 кастрычніка. У ім абвяшчалася ўвядзенне ў Расіі заканадаўчай Дзяржаўнай думы, істотна пашыралася кола выбаршчыкаў, гарантаваліся недатыкальнасць жылля і асобы, свабоды слова, друку, сходаў, саюзаў.  Сярод сялян у гэты час асноўная формай пратэсту супраць прыгнёту памешчыкаў з’яўляліся набегі. Так, у перыяд з 1835 па 1855 гады у бягах знаходзілася каля 200 сялян Ваўкавыскага павета. Асноўнай прычынай пабегаў з’яўлялася цяжкае матэрыяльнае становішча і ўціск памешчыкаў адносна сялян. Такім чынам трыццацігоддзе пасля паўстання было вельмі “ціхім”.

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    После 1812

    // Ваш отзыв »

    Пасля вайны горад пачаў адбудоўвацца, і праз тры гады, у 1815 годзе, у Ваўкавыску было ўжо 156 дамоў, суконная фабрыка, 2 бумажныя фабрыкі, медзеплавільны завод. У горадзе пражывала каля 818 чалавек. У 1825 годзе у Ваўкавыску налічвалася ўжо 1685 жыхароў, было пабудавана 190 драўляных і 3 мураваных дамы, 28 лавак, заснавана навучальная ўстанова. Па сацыяльным складзе насельніцтва было размеркавана наступным чынам: 62% — мяшчане, 11% — ваенныя, 8% — дваране і чыноўнікі, каля 3% — сельскае насельніцтва і духавенства, каля 16% — рамеснікі і майстравыя. К сярэдзіне Х1Х стагоддзя ў Ваўкавыску налічвалася ўжо 478 дамоў, 58 лавак, 12 заезных дамоў, 2 заводы – цагельны і гарбарны, 2 вадзяныя млыны, 2 піваварні, аптэка, 2 вучылішчы – прыходскае і яўрейскае, бальніца і ваенны лазарэт.

    Пасля вызвалення Ваўкавыскага павета ад французаў пачаўся замежны паход рускай арміі. Маладыя афіцэры прайшлі праз Еўропу, бачылі мясцовае жыццё і, вядома, заўважылі вялікую розніцу паміж жыццём у Расіі і за мяжой. Таму хутка пачынаюць узнікаць тайныя згуртаванні, мэтай якіх становіцца змена дзяржаўнага ладу. Асабліва вялікі ўдзел у распаўсюджванні новых ідэй мелі масцовыя вучылішчы. У Ваўкавыскім павеце такім цэнтрам з’яўляецца мястэчка Свіслач, рэзідэнцыя Вінцэнта Тышкевіча.

    Першым на часе ўзнікнення было “Навуковае Свіслацкае таварыства” заснаванае ў гімназіі ў 1819 годзе пад уплывам віленскіх філаматаў. У яго склад уваходзіла 15 вучняў старэйшых класаў Свіслацкай гімназіі. Кіраўніком яго быў Дзіанісій Шпаеўскі, сакратаром – Рыгор Вашчыловіч. Тады ж утварылася “Маральнае таварыства”, заснаванае скончыўшымі гімназію вучнямі, якія засталіся пры ёй у якасці хатніх настаўнікаў. Узначальваў яго Якаў Абрамовіч, сакратаром быў Ігнацій Качальскі.

    У 1821 – пач. 1822 года ў Беластоцкай, Свіслацкай гімназіях было заснавана тайнае таварыства “Заране”. Заснаваў яго Ф.Ляховіч пад уплывам  М.Рукевіча спачатку ў Беластоку (называлася “Згодныя фаты”, 1821) потым у Свіслачы. Разам з гімназістамі ў яго ўваходзілі адстаўны штабс-капітан Сперскі, аптэкарскі вучань Чайкоўскі, землямер Акцечыц. На чале таварыства стаяў Кузмінскі. Таксама ў Свіслацкай гімназіі знаходзілася трэцяя ступень “Таварыства ваенных сяброў”, арганізаваная афіцэрамі Літоўскага корпуса – Гофманам, Ігельстромам і іншымі ў Беластоку ў 1825 годзе і дзейнічаўшага ў згодзе з дзекабрыстамі.

    Усе гэтыя арганізацыі так ці інакш адносіліся царскім урадам да забароненых, а іх удзельнікаў праследавала тайная паліцыя. У хуткім часе выбухнуўшае паўстанне дзекабрыстаў падвяло рысу пад існаваннем гэтых таварыстваў. Усе яны на працягу 1825-1826 гадоў былі  разгромлены царскім урадам.

    Аднак, нягледзечы на разгром гэтых гурткоў, поўнасцю спыніць грамадска-палітычны рух царскі ўрад не мог. У лістападзе 1830 года у Варшаве пачалося шляхецкае паўстанне, кіраўнікі якога ставілі галоўнай мэтай аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 года. Вясной 1831 года у руках паўстаўшых аказаліся Літва і шэраг паветаў заходняй Беларусі (у тым ліку частка Ваўкавыскага павета).

    Тут адбываліся сутычкі паміж атрадамі ўрадавых войскаў і паўстанцаў. Асабліва непакоіла ўрад становішча на Гродзеншчыне, дзе паўстанне разгарнулася ў канцы мая 1831 года, калі на Міншчыне і Вілейшчыне яно ўжо пайшло на спад. У Белавежскай пушчы сканцэнтравалася каля 1000 паўстанцаў, на чале якіх стаялі мясцовыя шляхціцы, сакратар Гродзенскага губернатара Краскоўскі і галоўны лясны інспектар Ронка.

    У першай палове мая 1831 года польскі сейм прыняў рашэнне паслаць на дапамогу беларускім і літоўскім паўстанцам часткі рэгулярных войскаў. Аднак гэтаму папярэднічалі наступныя абставіны. У сакавіку 1831 года, калі адбыліся выступленні на Літве, на слупу ў Свіслацкай гімназіі з’явілася лістоўка, якая на польскай мове заклікала: “Господа, берите оружие, какое кто имеет и пойдем защищать Отечество, хотя нас немного, но примеру нашему последуют и другие, в Белостоке уже все готово, как только мы двинемся, за нами пойдут все… Что же делать, одно надобно решить: или жить или получить пулю в лоб защищая Отечество». Як бачна з прыведзенай лістоўкі, на тэрыторыі Ваўкавышчыны ішла падрыхтоўка не толькі да збройнага паўстання, але вялася палітычная прапаганда.

    Пацвярджая гэтую думку  і такі факт: 18 мая Ваўкавыскі земскі іспраўнік паведамляў, што 14-15 мая былі заўважаны паўстанцы на конях, пад выглядам паляўнічых. Васемнаццаць мяцежнікаў прыехалі ў Чырвоны Груд да памешчыка Івана Калупайлы і вялі прапаганду сярод сялян за ўступленне ў атрады паўстанцаў. Гэтыя людзі пабывалі ў Галынцы ў памешчыка Марасовіча. Пэўна гэты факт тлумачыць тое, што з вёскі Рэпля 19 мая прыгонны дваровы, пісар і кучар забраўшы па аднаму каню кожны, ад’ехалі ў невядомым напрамку.

    Асаблівую цікавасць паўстанцы падавалі Свіслаччыне, гэта і зразумела, база паўстанцаў на Гродзеншчыне знаходзілася ў Белавежскай пушчы, а Свіслаччына якраз прылягае да пушчы. Па штодзённых дакладах Ваўкавыскага ваеннага этапнага начальніка вядома, што паўстанцы, якія знаходзяцца ў Белавежскай пушчы, амаль кожны дзень прыязджаюць узброеныя, малымі атрадамі, ў мястэчка Свіслач і навакольныя вёскі і аддаюць падпісаныя камендантам Шрэйтэрам загады, дастаўляюць у пушчу розныя жыццёвыя прыпасы, а таксама свінец і порах. За невыкананне пагражае смяротнае пакаранне, не маючы тут рускіх войскаў, сяляне вымушаны выконваць гэтыя загады.

    Калі ж з’явіліся ў павеце рэгулярныя польскія войскі? Гэта адбылося толькі ў канцы мая, а да гэтага часу тут дзейнічалі толькі паўстанцы з навакольных вёсак. Асноўнай базай іх была Белавежская пушча, што пацвярджаюць архіўныя дакументы. Так ключаойт Свіслацкай парафіі В.Казлоўскі даносіў 22 мая, што паўстанцы адабралі 57 падвод ежы, якая перавозілася з мястэчка Свіслач у горад Брэст. Дакладна вядома, што адзін з першых паўстанцкіх атрадаў быў арганізаваны з сялян Свіслаччыны. У яго ўваходзілі жыхары Свіслачы Томаш Міхновіч, Іван Шапель, Антон Шыдлоўскі, з дваровых людзей графа Тышкевіча Казімір Магдаленік, Ігнат Трафімаў. З мястэчка Ялаўка Фадзей Цішэўскі, з дваровых людзей памешчыка Гоувельта Ротмістра Сцяпан Сапега, Афанасій Еплескі. Памешчыка Тулоўскага з вёскі Андрэевічы Вінцэнт Квяткоўскі, з вёскі Галоўчыцы амешчыка Кучэўскага Якуп Карпадух, з вёскі Пацуева Міхаіл Качаноўскі, Ян Мілецкі. Усяго дзевятнаццаць чалавек. Потым яны ўліліся ў атрад Дэмбінскага, а калі той пачаў адступаць, добраахвотна перайшлі ад мяцежнікаў, за што не былі пакараны.

    24 мая прыбыў у Ваўкавыск з мястэчка Свіслач этапны начальнік падпаручык Мамлееў і растлумачыў, што апоўдні прыехалі ў Свіслач паўстанцы, забралі штальныя катлы 25 штук, сам Шрэйтэр прыйшоў і аб’явіў яму, каб ён хутка выязджаў з мястэчка і нават вывеў яго пад канвоем са Свіслачы. У той жа дзень у чатыры гадзіны дня з мястэчка Свіслач прыехалі наглядчык шпіталя і лекар і заявілі, што ў мястэчка прыбыло да 100 узброеных паўстанцаў, яны загадалі ім выехаць з мястэчка. З боку Мсцібава набліжалася яшчэ адна група да 80 чалавек. Такое вялікае зборышча ўзброеных паўстанцаў, вядома, застала знянацку кіраўнікоў горада. Дагэтуль такія вялікія групы ў наваколлі Ваўкавыска не з’яўляліся. Па словах лекара, яны маюць намер заняць Ваўкавыск. З усіх учынкаў паўстанцаў заўважана, што кіруе імі і ўтрымлівае іх у межах добрапрыстойнасці які-небудь камандзір рэгулярных войскаў, таму што нікому з рускіх афіцэраў і салдат імі захопленых, ніякай шкоды не робяць, а асабістых рэчаў і грошай не адбіраюць.

    У гэты ж дзень праз яўрэяў была атрымана вядомасць, што у 4 гадзіны пасля абеду заўважаны ў пяці вярстах ад Ваўкавыска выехаўшыя з лесу два кавалерысты рэгулярных польскіх войскаў. Усё гэта наводзіла на думку аб падрыхтоўцы паўстанцамі захопу Ваўкавыска, тым больш, што войскаў у горадзе не было. Аднак паўстанцы у ноч з 26 на 27 мая колькасцю 160 конных чалавек зноў захапілі Свіслач, узялі ў палон генерала Тышкевіча і вярнуліся на сваю базу. 28 мая там жа у мястэчку былі разгромлены ўсе дзяржаўныя ўстановы. Магчыма, што тут дзейнічалі часткі атрада Хлапоўскага, які прыйшоў са сваім войскам ў павет а 9 гадзіне вечара 27 мая. Выступіўшы з базы паўстанцаў у Белавежскай пушчы, ён у хуткім часе апынуўся ля Мсцібава. З сялянскага магазіна ён забраў: 12 чвэрцей ячменю, 4 чвэрці гароху, 6 штук буйной рагатай жывёлы. Адпачыўшы тут, ён выступіў у напрамку на мястэчка Рось. Аб колькасці атрада звестак няма, але ў тым жа Мсцібаве ён забраў сена для 4000 коней, таму можна гаварыць аб тым, што гэта быў даволі значны атрад, які мог вырашаць ваенныя задачы. Тым больш, што калі прыйшоў Хлапоўскі, у яго атрад уліліся малыя дзейнічаўшыя раней асобна атрады. Мешчанін Гайдукевіч знаходзіўся ў маёнтку Рагозніца ў памешчыка Сарокі, калі недалёка праходзіў атрад паўстанцаў і ён перайшоў да іх.

    Пасля прыходу у павет атрада Хлапоўскага значна ўзмацнілася дзейнасць паўстанцаў. У рапарце Ваўкавыскага земскага іспраўніка ад 4 чэрвеня гаворыцца, што паўстанцы з Белавежскай пушчы напалі на маёнтак Сакольнікі памешчыка Людовіка Рамера. Была канфіскавана значная колькасць прадуктаў, 6 пудоў свінца і пораху, 49 пудоў сухароў, 229 гарнцаў водкі, 1 бочка крупы, 220 фунтаў сала. Усё гэта было адвезена ў Белавежскую пушчу. Як паведамляе ў сваім рапарце камандуючы Гусарскім палком падпалкоўнік Прыклонскі, насельніцтва горада і павета добра адносіцца да мяцежнікаў, аказваючы дапамогу ім. Аб гэтым гаворыць і тое, што ў склад паўстанцаў уваходзілі людзі рознага маёмаснага становішча. Так, у законе паўстанцамі пошты пад горадам Ваўкавыскам прымаў удзел і памешчык Дамброўскі. Паручык Шуманскі быў абрабаваны мяцежнікамі на суму дзве тысячы шасцьсот рублёў асігнацыямі ў 12 вяретах ад Ваўкавыска. Колькасць мяцежнікаў дасягала 60 чалавек пад кіраўніцтвам Гродзенскага мешчаніна Курына. Адвёзшы яго да памешчыка Дамброўскага і прыставіўшы да паручыка часавога, яны адправіліся на далейшы грабёж. Шуманскі размаўляў з памешчыкам, каб той адпусціў яго і вярнуў грошы, аднак памешчык не згадзіўся гэта зрабіць, наабяцаўшы аднак, што яго адпусцяць.

    Хутка на тэрыторыі павета зноў з’явіліся рэгулярныя часткі польскай арміі. Пасля бітвы на Канарскіх вышынях Вільна атрад Хлапоўскага раздзяліўся на тры часткі. Адна з іх 14 ліпеня з’явілася ў павеце. Камандаваў гэтым атрадам бліжэйшы сябра Хлапоўскага Х.Дэмбінскі, агульная колькасць яго дасягала 3650 чалавек. 14 ліпеня частка яго, рухаючыся праз Зэльву на Ізабелін, увесь час падвяргалася нарадам атрада Станкевіча, які меў памер перахапіць Дэмбінскага каля Зэльвы. Аднак Дэмбінскі, пераправіўшыся праз Шчару і Зэльвянку, разбурыў усе масты. Такім чынам, план Станкевіча аказаўся невыканальным. На наступны дзень польскі атрад працягваў свой рух прасёлачнымі дарогамі праз Поразава да Белавежскай пушчы. Яшчэ і ў гэты час да іх далучаліся мясцовыя атрады паўстанцаў. Аднак было відавочна, што паўстанцкі рух слабее. Тады ж царскі ўрад паабяцаў сялянам вызваленне ад паноў-паўстанцаў. У канцы лета 1831г у цэлым паўстанне было задушана, аднак у многіх валасцях яшчэ і ў верасні дзейнічалі разрозненыя паўстанцкія атрады. Так, начальнік свіслацкага этапа падпаручык Мамлееў падаваў рапарт віленскаму ваеннаму губернатару аб дзейнасці паўстанцаў у раёне мястэчка Свіслач: «… по велению командующего Ярославским пехотным полком подполковника Щелканова 3-я мушкетерская рота выступила 11 сентября в город Белосток, о чем донес вашему превосходительству, честь имеют присовокупить, что вчерашнего числа в фольварке Доброволе и деревне его были мятежники в числе 12 человек регулярных и нерегулярных, которые разграбили оные, хотели повесить тамошнего эконоша и ключвойта, но оные спаслись бегством, от чего жители местечка Свислочи и окрестных деревень, а равно и чиновники гимназии в величайшем находятся страхе». Як бачым на тэрыторыі павета яшчэ засталіся малыя групы паўстанцаў, якія наводзілі жах на мясцовае насельніцтва. Аднак у хуткім часе яны ператварыліся ў звычайных бандытаў і марадзёраў.

    Назавём яшчэ некалькі найбольш выдатных ваўкавычан – удзельнікаў паўстання. Адзін з іх Іван або Ян Жылінскі, які меў маёнтак у Ваўкавыскім павеце, быў засядацелем, асесарам Гродзенскай грамадзянскай палаты. Былы капітан Войска Польскага і легіяніст стаў у Лістападаўскім паўстанні памочнікам камандзіра паўстанцаў Белавежскай пушчы К.Нямцэвіча. Сюды ён прыйшоў у пачатку мая з некалькімі дзесяткамі чалавек, узброены і з 7 коньмі. Дапамагаў у ваеннай арганізацыі сабраных у пушчы паўстанцаў, а з сярэдзіны мая сфарміраваў свой атрад “з усякага збору людзей і беглых рознага звання” (як пісалася ў афіцыйным дакуменце), а таксама з палонных рускіх салдат-добраахвотнікаў. У гэтым партызанскім атрадзе ўдзельнічалі ваўкавыскія памешчыкі Іван і Канстанцін Калантаі. Атрад Жылінскага дзейнічаў у Белавежскай пушчы і ў лясах на мяжы з Беластоцкай вобласцю. Адной са спраў атрада быў захоп 150 фурманак са шпітальнымі рэчамі, якія накіроўваліся ў Беласток.

    Партрэт Т.Тышкевіча.

    А.Патоцкі “Успаміны

    пра Тышкевічаву Свіслач,

    Дзярэчык і Ружану”.

    Яшчэ адным цікавым удзельнікам паўстання быў гаспадар маёнтка Свіслач граф Фадзей-Тадэвуш Тышкевіч. На шлях барацьбы з царызмам ён стаў яшчэ ў 1794г, калі быў ад’ютантам Я.Ясінскага. У 1807-1812гг ваяваў на баку войск Напалеона, трапіў у палон і быў інтэрніраваны ў Астрахань. Пасля вайны вярнуўся ў Каралеўства Польскае, быў сенатарам, а з 1828г засядаў ў сеймавым судзе. Паўстанне 1830-1831гг застала Тышкевіча ў радавым маёнтку: ён далучыўся да Д.Хлапоўскага, калі той праходзіў праз Свіслач і быў выбраны старшынёю Цэнтральнага Польскага Часовага ўрада ў Літве. На гэтай пасадзе шмат рабіў для распаўсюджвання паўстання ў Гродзенскай і Віленскай губерніях: выдаваў друкаваныя цыркуляры аб фарміраванні ўзброеных сёлаў, заклюкаў усе саслоўі ўстаць на абарону Айчыны, даваць узброеных людзей і дастаўляць коней.

    У гэтай справе дапамагаў Тышкевічу памешчык Брэсцкага і Ваўкавыскага паветаў, адвакат і павераны графа Вікенці  Янкоўскі. Пад нумарам 18 ён занесены следчай камісіяй у «Список главнейших мятежников деятельно приготовлявших мятеж в Гродненской губернии тайно и явно и преимущественно имевшим особое участие в клятвопреступных событиях».  Сам Тышкевіч праходзіць па гэтым спісе першым нумарам за тое, што праз сваіх агентаў кіраваў паўстанцкімі атрадамі Белавежскай пушчы, камандаваў першымі паўстанцамі, якія далучыліся да Хлапоўскага, загадваў у апошняга грамадзянскай часткай.

    Назавём яшчэ двух святароў. Ксёндз з Зэльвы Коцін выходзіў да паўстанцаў з крыжам, акрапляў іх і благаслаўляў на поспех. Падчас адступлення Х.Дэмбінскага даў дармова свайго каня. Грэка – уніяцкі святар з в.Хоржэвіч Ваўкавыскага павета Венедыкт Плуцінскі ездзіў да паўстанцаў Белавежскай пушчы. У час прысягі акрапляў іх святою вадою і благаслаўляў. За свой учынак Плуцінскі быў адхілены ад прыхода і адданы на царкоўную эпістамінь да выпраўлення. Пра астатніх ваўкавычан-удзельнікаў паўстання можна прачытаць у дадатку да гэтага артыкула.

    Пасля падаўлення паўстання адбыўся пералом у адносінах царызму да польскай шляхты. Гэта праявілася ў расправе з удзельнікамі паўстання, закрыцці Віленскага ўніверсітэта, забароне выкарыстоўваць ў школах і справаводстве польскую мову, у пасяджэнні рускага землеўласніцтва, закрыцці каталіцкіх манастыроў, абмежаванні ўплыву каталіцкага духавенства. Адной з мер падрыву польска-каталіцкага ўплыву на Беларусі была ліквідацыя ўніяцкай царквы, праведзеная ў 1839 годзе. У Гродзенскай губерніі паводле указа Мікалая была створана губернская следчая камісія. Яна працавала з 8.12.1831г па 11.12.1834г. Са студзеня 1832г дзейнічала яшчэ і камісія «для допроса лиц, принимавших участие в востании 1831 года». Быў падрыхтаваны «Алфавитный список участников восстания 1830г», створаны Гродзенскай следчай камісіяй, які налічвае 474 чалавекі. З Ваўкавыскага павета – 37 чалавек, гэта 7,8% ад усіх улічных удзельнікаў паўстання, а 80 чалавек у ім назначаны, як “іншыя ў Гродзенскай губерні” – магчыма сярод іх ёсць і жыхары Ваўкавыскага павета.

    Аўтары артыкула «Социальный состав участников польского восстания 1830-1831гг (по материалам западных губерний Российской империи)» прыйшлі да высновы, што сярод васьмі паветаў Гродзенскай губерні Ваўкавыскі займае чацвёртае месца па актыўнасці удзелу насельніцтва ў Лістападаўскім паўстанні. Аб колькаснай характарыстыцы паўстанцаў з Ваўкавыскага павета мы можам даведацца з ніжэй дадзенай табліцы.

     

    Табл. Характарыстыка паўстанцаў і спачуваючых з Ваўкавыскага павета.

    Сацыяльны стан Колькасць (чал.) Усяго
    Удзельнікаў са зброяй у руках Спачуваючых і дапамагаючых
    Сялян 11 10 21
    Дваран 16 3 19
    Памешчыкаў 6 4 10
    Чыноўнікаў і прыватных служачых 3 — 3
    Духавенства ўніяцкае — 1 1
    Неустаноўлены 2 — 2
    Усяго: 38 18 56

    Ваўкавышчына з гісторыі

    краю і лёсу людзей.

    дадатак 1 – ст.122-125.

    Усе ўдзельнікі паўстання былі разбіты на “катэгорыі”. Па Ваўкавыскім павеце яны выглядалі наступным чынам: «упорнейшие участники» – 38 чалавек, «участие коих в возмущении было не столь велико и кратковременно» – 18 чалавек, «перешедших с мятежниками границу» – 15 чалавек, «в неизвестной отлучке находящихся» – 8 чалавек, «разного звания, переданные лично, для обнаружения участия их в возмущении» – 15 чалавек. Паводле «Списка гражданским арестантам, содержащимся в Гродненском тюремном остроге…» у Гродне знаходзілася 13 паўстанцаў з Ваўкавыскага павета.

    Невіноўныя вызваляліся па царскай амністыі ад 4 кастрычніка 1832 года і накіроўваліся на былое месца жыхарства, віноўныя “простолюдзіны” ссылаліся на вайсковую службу ў сібірскія лінейныя батальёны, ваенна палонныя і беглыя рэкруты перадаваліся ў вайсковае ведамства. У Ваўкавыскім павеце было праведзена некалькі судовых працэсаў супраць шляхты. Так, па пастанове суда шляхціц Кароль Іадкоўскі быў вызвалены ад шляхецкага звання  і накіраваны ў арыштанцкія роты крэпасці Бабруйск. Тая ж кара напаткала Томаша Сезенеўскага і Міхайлу Малінскага. Акрамя таго, была ўзбуджана крымінальная справа аб пагроме карчмы ў Баублях і забойстве сына уладальніка карчмы Хаіма Давідовіча. Следствам было ўстаноўлена, што напад і забойства здзейснілі паўстанцы пад кіраўніцтвам Лейбовіча, пры ўдзеле памешчыка Петрашэўскага і шляхціца Вярцінскага. Усе атрымалі накіраванне ў арыштанцкія роты. У шляхты, памешчыкаў і манастыроў канфіскоўваліся маёнткі. У Ваўкавыскім павеце было канфіскавана 5 маёнткаў: Булгарына (Татаршчызна), Сапегі (Зэльва з фальваркамі), Гарайнава (Калонна), Жылінскага (Навасёлкі), Тышкевіча (Свіслач з фальваркамі). У апошняга забралі таксама 9 піцейных дамоў, 2 тракціры, 9 дамоў у Свіслачы, папяровую фабрыку ў Нязбодзічах, 9 вадзяных і 1 паветраны млыны, будынак тэатру, гандлёвы рад у цэнтры Свіслачы, звярынец, карціны і скульптуры.

    Некаторыя паўстанцы, каб пазбегнуць пакарання, збеглі за мяжу. З Ваўкавыскага павета такіх было 15 чалавек: 8 шляхціцаў, 6 каменштыкаў, 1 чалавек невядомага паходжання. Сярод іх былі: Вікенці Красоўскі, Іван Жылінскі, Міхал Бабянскі, Мацвей Бабінскі. Невядомы 4 чалавекі са Свіслачы, якія адправіліся ў Амерыку.

    У студзені 1832г было вырашана на ўсіх паветах стварыць часовыя паліцэйскія ўправы, у тым ліку і ў Ваўкавыскім. Ён падзяляўся на акругі, а тыя – на кварталы на чале з “благанадзейнымі” памешчыкамі, якія карысталіся даверам урада. У іх абавязкі ўваходзіла “Блюсці за парадкам і цішынёю ў сваіх аддзяленнях”. Арганізавалася таксама галоўнае паліцэйскае ўпраўленне на чале з ваўкавыскім павятовым маршалкам. Як бачым, трэба было не только ліквідаваць паўстанне, але і забяспечыць спакой на будучае.

    Паўстанне 1830-1831 гадоў скончылася параджэннем, і яго ўдзельнікі былі рэпрэсіраваны, аднак яно мела вялікае гістарычнае значэнне ў сэнсе накаплення рэвалюцыйнага вопыту і ўдасканалення метадаў і сродкаў барацьбы.

    Паражэнне паўстання 1830-1831гг і разгром тайных таварыстваў вырвалі з радоў вызваленчага руху лепшыя сілы, але не змаглі перарваць яго. Ужо у 1832г сярод польскіх эмігрантаў Францыі нарадзіўся план узнаўлення ўзброенай барацьбы з дапамогай экспедыцый палякаў-эмігрантаў на землі Каралеўства Польскага і Беларусі. Аднак асноўныя дзеянні гэтага перыяду адбываюцца па-за межамі Ваўкавыскага павета. Увогуле трэба адзначыць, што пасля паўстання 1830-1831гг на тэрыторыі павета становішча было даволі складанае. Справа ў тым, што пасля падаўлення паўстання павет быў наводнены войскамі. Тут знаходзіліся 26-ы лятучы артылерыйскі парк, 118-ы пяхотны полк, войскі 16-га армейскага корпуса (41-ы лятучы артылерыйскі парк), войскі 6-га армейскага корпуса (16-я артылерыйская брыгада, 16-ы лятучы артылерыйскі парк). Акрамя гэтага тут былі і так званыя мясцовыя войскі.

    Адзнака часу – актывізацыя ў грамадска-палітычным руху вучнеўскай моладзі краю. Юнакі чыталі і распаўсюджвалі нелегальную літаратуру, творы рэвалюцыйных дэмакратаў Польшчы і Расіі. У асяроддзі тайных згуртаванняў гэтага часу, якое папаўнялася за кошт разначыннай плыні, выспявала рэвалюцыйна-дэмакратычная думка, назапашвалася глеба для будучага паўстання. У такіх умовах выхоўваўся кіраўнік паўстання 1863г К.Каліноўскі, які вучыўся ў Свіслацкай гімназіі.

    Сярод сялян у гэты час асноўная формай пратэсту супраць прыгнёту памешчыкаў з’яўляліся набегі. Так, у перыяд з 1835 па 1855 гады у бягах знаходзілася каля 200 сялян Ваўкавыскага павета. Асноўнай прычынай пабегаў з’яўлялася цяжкае матэрыяльнае становішча і ўціск памешчыкаў адносна сялян. Такім чынам трыццацігоддзе пасля паўстання было вельмі “ціхім”.

     

    Рубрика: Исторические заметки о Волковысске

    « Предыдущая страница
    Следующая страница »
the girl xxxvideo jav japan sex comple to fuck liebelib.net tailor master measure dick porn videos javclips.mobi sexy movie nangi club 7 teen com meyzo.mobi sex video kulikkum video sexy chudai wali dehati honeymoon masti xxx sexy video hd new sexy young massage virgin forcedporn desi girl forced crying mms video xxx video hd youres18 mia khalifa sex vudeos desilday old man rape xxx videos bangali hd vixan come porn-tube-home.com mom 33 xxx khubsurat motiporn star porn gaon wali aurto ki sexy chudai ki video petticoat village pahani hui aurto ki hindi movie bf buri sexy video jepang istri diperkosa mp4 sexy teacher teach student xxx sexy xvideo black cock ass fuck xvideo.com xnxx hd hd sex video muslim girl nude namaz bf.xx ब लू फिल म xxx fuch teen hd video downloa porn-tube-box.net fuck mather son 3gp onlyindian.net hd mom son love bed www borwap com xxx hd video bf hindi xxx vedio pussy leaking downloudhd javstreams.mobi sleeping sister and brother kompozo