Michał Federowski. Lud Białoruski na Rusi Litewskiej. Materyały do etnografii słowiańskiej. Tom II. Baśnie, przypowieści i podania ludu y okolic Wołkowyska, Słonima, Lidy, Nowogródka i Sokółki. Cz. I. Baśnie fantastyczno-mityczne. Kraków, 1902.
C.318. Гнезна
Старажытны касцёл пад імям св. Міхала.
Паказываюць старыя, што наш касцёл вельмі даўняшні, што яшчэ яго стаўлялі велькалюды, бо косьці іх яшчэ і цяпер людзі знаходзяць па агародах, у полі, усюдачкі (Міхал Алендар).
С.319. Кукалкі.
Моліцы. (даволі высокі пагорак). У нас ёсць гара Моліцы, то анно як пажануць туды напаску, то з пад зямлі чутнюсенька бы то плачуць, крычаць, енчаць; а іншым разам пакажацца на ёй, што нешта ў белым ходзіць, а пасля зноў згіне. Старыя людзі кажуць, што тамака даўней нехрышчаных дзяцей хавалі. (Бусял).
Краснае Сяло-Падрось.
Піскаўшчына (стромы пагорак на р.Рось). Гэта паночку таму завуць Піскаўшчына, што было як тудака хваюць нябошчыкаў (на самай горцы знаходзіцца курганны могільнік), то жонкі такі падымуць лямант, піск, што на цэлую акалічнасць чуваць. А іншыя зноў кажуць, што тут ось пад гарою незмерана біліся за ваян, то гэтыя Шведы пішчалі надта як свіння ў плоці і затым так гару празвалі. А ось на балоце, як была паводка, то ні жарты што касцей вымыла, вазоў нешта колькі. (Чырвонік).
Michał Federowski. Lud Białoruski na Rusi Litewskiej. Tom III. Baśnie, przypowieści i podania ludu y okolic Wołkowyska, Słonima, Lidy, Nowogródka i Sokółki. Cz. II. Tradycye historyczno-mejscowe, oraz powieści obyczajowo-moralne. Kraków, 1903.
ПАДАННЯ ГІСТАРЫЧНЫЯ
С. 11. Пра Касцюшку.
Яка Касцюшку злавілі, то зараз прывялі перад цара, дай казалі яму, каб ён прысягнуў Расіі. Та ён сказаў: “На чыёй зямлі стаю, таму прысягаю і за таго галаву палажу”. А ён уперад пабраў зямлі ў чобаты, як з Польшчы выязджаў і на той зямлі прысягаў. От таму то ён не зневерыўся. От калі хітры быў ды разумны. (БЕНАДЫКТ ЧАБЁЛКА, в. АЗЕРАНКІ МАЛЫЯ, Субачскі с/с).
С.12. Пра 1812 год і французаў.
І. Аднаго разу надышло шмат галоднах пранцузаў, а людзі паўкопывалі паграбы, дый і пахавалі адзетак. А яду, дзе хто мог там і хаваў. Ены ўляцелі да хаты, усё гергечуць да поруць на падлавічу; поруць нічога не знайшлі, так адзін схапіўся на гару, а там ляжаў некісь асмалак. Ён думаў, што кумпяк, ды давай яго грызці. От вайна.
ІІ. Як пранцузы надышлі, так людзі ўсе паўцякалі да лесу, забраўшы набытак і яду, пазагароджвалі загарады і там жылі. У сяло ўже пранцузы прыдуць, угледзяць, што нікога няма, так ходзяць каля лесу, да ўсё клічуць: “Крысь, Марысь! Ідзеце да хаты, бо ўжо непрыяцель пайшоў!” Хвароба мы да цябе пойдзем – не дурныя”. (Апавядала ГАНУЛЯ ЛЯСОЦІХА, якая ў 1882 г. мела 90 год., з в. АСТРОЎЧЫЦЫ, шылавіцкай парафіі).
ПАДАННЯ МЯЙСЦОВЫЯ.
С.21. Мсцібава.
Наша Інсцібава, то нежарты, якое колісь было вяліка месца. От на што, каля ляску дый за тры вярсты каля Галавага лугу, то яшчэ цяпер брук выгорваюць. А на гэтуе гарэ, усь дзе балота, паміж трыма рэкамі стаяў замак, яле як была вайна шведская, той і места сплюндраваў і разам замак спалілі. (ЮЗЭФА АСЛАЎСКАЯ з Мсцібава).
НАЦЫЯНАЛЬНАСЦЬ І ПЛЯМЁНЫ
БЕЛАРУСЫ
С.186. Як баба з ахфіцэршаю разгаварыліся.
Раз на тарг баба прывезла смятанку, малако, яйца, дай і прадае на рынку. Ажно як раз падходзіць ахфіцэрча некая, дай і пытае “Матушка, нет лі у тебя слівок ?”. “Не пані залаценька, няма, анно ў мяне яйца, масла, дай смятанка.” – “А жаль, мне нада слівок!”. От і разгаварыліся. (БЕНАДЫКТ ЧАБЁЛКА, в.АЗЕРАНКІ МАЛЫЯ, Шылавіцкай парафіі).
С.186. Як расеец разгаварыўся.
Зышоўся мужык з расейцам, да той расеец надта хвалько быў, да ўсё кажа: “Знаеш дурная галава, я і там быў і там быў, і там быў”. Усё талкуе яму, як называюцца тыя месцы, сёла…, а мужык хоць знае, што ён ілжэ, да ўсё яшчэ дзвіцца, да ўсё патурае яму. Як ужо той скончыў так кажа: “Ну,ну, праўда, што вы ўсюдачкі былі!” А расеец: “Нет земляк, я ва Усюдачках не быў, пожалуйста, скажі какой это губерніі?”
(ДВАРЧАНЫ. ШЫЛАВІЦКАЯ ПАРАФІЯ. Аляксандр Савіцкі).
ЦЫГАН
С.188. Цыганскае гартаванне.
Адзін мужык малаціў зімою жыта, да-й ляжала салома на дварэ, а цыган прыйшоў, усадзіў сваё дзіця ў тую салому, да-й сам пашоў на сяло. Потым калі мужык гляне, ля ажно дзіця ў саломе! – так гэта хутчэй узяўшы яго, занёс да хаты і стаў чакаць. Ажно прыходзіць цыган да-й пытае: “Ці не бачыў ты тут маго дзіцяці?” – “А тож – кажа- я ўзяў з саломы, чыста здубянела, вось ляжыць на печы”. Так цыган кажа:” А што ты гэта мне зрабіў? Я загартоўваў, а ты адпусціў – забірай яго сабе цяпер, на што здыхляк мне здаўся”! Так гэта мужык даў яму яшчэ добру асьміну жыта, анно каб ён забраў і адчапіўся.
(АД ГНЕЗНА І ШЫЛАВІЧАЎ. КУСІНЦЫ. Тадэўш Мацвейчук).
МАЗУР
С.197. Як мазур абцька хаваў.
Адзін мазур павёз хаваць бацька, а надта ні хацелася яму за месца плаціць, так давай перад ксяндзом выхваляць, які гэта яго бацька быў добры, які ўдзенчны. А ксёндз кажа: “Хвалі не хвалі, а за месца заплаці!” – Што – кажа – я за гэту чарнату яшчэ буду плаціць? – тфу! Каб яму так хварэла, колькі я плаціць буду.”! – ды-й та кінуўшы рынуўшы пайшоў.
(АД ШЫЛАВІЧ. В.КУКАЛКІ. Міхась Бусял)
НЕМЕЦ.
С.207. Як немец жарабя высядзеў.
Адна баба прадавала гарбузы, аж падходзіць немец ды-й кажа: “Што то такого?” – Ля! – кажа, — а тож кабыліны яйца: трэ на ім сядзець дзве нядзелі, то жарабя будзе.” – А кулко за его просіш?” – “Два рублі.” Ну, так гэта выняўшы грошы, заплаціў і панёс гарбуза да хаты. Адсядзеўшы дзве нядзелі, калі гляне, аж там мала чэрві не завяліся! – “От – кажа – шэльма, баба ашукала!. Дый-то узяшы гарбуза, як дасць аб корч, а заяц з пад карча калі ні выскочыць, каліне пуйдзе!. Заяц у лес а немяц за ім, ды-й крычыць “Ксю! Ксю!ксю! – я твуй матка!” Аж там стаяў стралец, ды-й бэц і забіў зайца. Немяц да яго:” На цо ты псякрэў забіў муй жрэбец?” – “Дурны ты – кажа- немча, а тож гэта заяц! – што табе? – “А то было – кажа – заяц – я шкода заплаціць!” Так то стралец з немца выткпіў, дый то прывязаўшы да торбы, пашоў да хаты
(ВІЛЬЧУКІ, КАЛЯ МСЦІБАВА. Міхась Лясота).
РАСІЯНІН.
С.217. Пашлі дурнога а за ім другога.
Быў сабе адзін ахвіцер каталік, дэ-й яму ўслугоўваў нейкісь маскаль. Ну так аднае нядзелі, ахвіцэр хацеў пайсці да касцёла, так кажа да яго: “пайдзі, абач, ці ўжо Імшано?! – “Слушаюсь!”. Пайшоў да касцёла, стаў каля сцяны, палядзеў, дэ-й кажа “Імшано не імшано, а як гладка ебі іх маць злепана!”. Прыйшоў ды-й кажа “Нет ваше бродіе, не імшана!”. Той паслаў яго другі раз, трэйці, а той усё прыйшоўшы “не імшана” кажа. Бо ён думаў, што пытаюцца, ці мох ёсць на сцяне. Так урэшце той сам пайшоў: глядзіць ажно ўже ксёндз выйшаў з касцёла. Отпраўду людзі кажуць “Пашлі дурнога, а за ім другога!”.
(Ад ГНЕЗНА І ШЫЛАВІЧ. Кусінцы. Аўгустын Кухарэц).
Ваш отзыв